پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,433,504 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,202,240 |
تداوم وحدت سرزمینی ایرانشهر در دورۀ اسلامی (پیش از تأسیس سلسلۀ ایلخانی) | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 56، شماره 1، شهریور 1402، صفحه 123-145 اصل مقاله (1.12 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2024.366244.654439 | ||
| نویسنده | ||
| علیرضا کچویی* | ||
| دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد تاریخ گرایش خلیج فارس، دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| مفهوم ایرانشهر در سدۀ سوم میلادی در کتیبۀ شاپور یکم در کعبۀ زردشت پدیدار شد و در طول حکومت ساسانی در کتیبه‌ها، مسکوکات و متونِ دورۀ ساسانی رواج پیدا کرد. با تهاجم عرب مسلمان به ایران، سلسلۀ ساسانی فروپاشید و سرزمین ایران ضمیمۀ خلافت اسلامی شد. برخی پژوهشگران برآنند که با فروپاشی سلسلۀ ساسانی وحدت سرزمینی ایرانشهر مانند استقلال سیاسی آن از میان رفت و مراد از ایرانشهرِ مذکور در متون دورۀ اسلامی، قلمرو باستانی ایران است که همچون خاطره‌ای نوستالژیک در اذهان باقی مانده و در السنۀ ادبی رواج داشته است. پژوهش حاضر می‌کوشد وضع وحدت سرزمینیِ ایرانشهر در دورۀ اسلامی را با استناد به متون جغرافیایی و تاریخی آن دوره بررسی و بازبینی کند. در این پژوهش، شناسایی و پردازش داده‌ها و تحلیل مضمون آن‌ها با هدف بازشناسی و تبیین وحدت سرزمینیِ ایرانشهر در دورۀ اسلامی بر اساس روش تاریخی و تحلیل کیفی مقوله‌های مورد نظر صورت گرفته است. بررسی متون جغرافیایی و تاریخیِ دورۀ اسلامی نشان می‌دهد بلاد ایرانشهر ضمن حضور در جهان اسلام از نظر سرزمینی ناحیه‌ای متمایز از سایر بلاد اسلامی بوده و وحدت سرزمینی ایرانشهر در دورۀ اسلامی در بیرونِ درونِ دارالاسلام تداوم یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایرانشهر؛ بیرونِ درونِ دارالاسلام؛ جغرافیای تاریخی؛ دورۀ اسلامی؛ وحدت سرزمینی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Continuation of the Territorial Integrity of Iranshahr in the Islamic Period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Alireza Kachuei | ||
| Master in History, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The concept of Iranshahr first surfaced in the Inscription of the First Shah Poor in the Ka'ba-ye Zartosht during the third century, proliferating in inscriptions, coins, and texts throughout the Sassanid era. With the collapse of the Sassanid dynasty due to the invasion of Muslim Arabs, the Iran plateau became part of the Islamic Caliphate. Some scholars argue that following the demise of the Sassanian dynasty, the unity of Iranshahr, along with its political independence, was disintegrated. The significance of Iranshahr in Islamic texts denotes the ancient plateau of Iran, evoking a nostalgic memory that endured in literature and collective consciousness. This study aims to scrutinize and reassess the continuity of Iranshahr's integrity through an examination of geographical and historical texts from the Islamic period. By analyzing these sources, the research seeks to elucidate and affirm the persistence of the concept during the Islamic era, portraying the region's cities as distinct from other Islamic cities within the dar al-Islam. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Iranshahr, Dar al-Islam, Historical Geography, Islamic Age | ||
| مراجع | ||
|
آقاجری، هاشم و فضلی نژاد، احمد (1388). بازیابی مفهوم ایران در آثار و آراء حمدالله مستوفی قزوینی. تاریخ نگری و تاریخ نگاری، (1)، 1-26.
ابن‌بلخی (1385). فارسنامه. نیکلسون. تهران: اساطیر.
ابن‌حوقل (1938). صورة الارض. الطبعة الثانیة. لیدن: بریل.
ابن‌خرداذبه (1889). المسالک و الممالک. دخویه. لیدن: بریل.
ابن‌رسته (1891). الأعلاق النفیسة. دخویه. طبعة الثانیة. لیدن: بریل.
ابوالفداء (1840). تقویم البلدان. رینولد. بیروت: دارصادر.
اشرف، احمد (1387). هویت ایرانی به سه روایت. بخارا، (66)، 109-127.
اشرف، احمد (1395). هویت ایرانی: از دوان باستان تا پایان پهلوی. حمید احمدی. چاپ دوم. تهران: نی.
الإدریسی، محمد (1989). نزهة المشتاق فی اختراق الآفاق. الطبعة الأولی. بیروت: عالم الکتب.
الإصطخری، ابواسحق (1927). المسالک و الممالک. دخویه. لیدن: بریل.
الإصفهانی، حمزه (1961). سنی ملوک الأرض و الأنبیاء. الطبعة الثالثة. بیروت: دارالحیاة.
الأندلسی، قاضی صاعد (1993). طبقات الأمم. حسین مونس. قاهرة: دارالمعارف.
البیرونی، ابوریحان (1995). تحدید نهایات الأماکن لتصحیح مسافات المساکن. بولجاکوف. الطبعة الثانیة. قاهرة: دار المخطوطات العربیة.
البکری، ابی عبیدالله (2003). المسالک و الممالک. جمال طلبة. الطبعة الأولی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
الحموی، یاقوت (1955). معجم البلدان. بیروت: دارصادر.
المسعودی (1893). التنبیه و الإشراف. دخویه. لیدن: بریل.
المسعودی (1965). مروج الذهب و معادن الجوهر. شارل پلا. بیروت: منشورات الجامعة اللبنانیة.
المقدسی، شمس‌الدین عبدالله (1906). أحسن‌التقاسیم فی معرفة الأقالیم. لیدن: بریل.
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1372). مینورسکی. چاپ اول. تهران: الزهراء.
بیرونی، ابوریحان (1362). التفهیم لاوائل صناعة التنجیم. جلال الدین همایی. چاپ اول. تهران: بابک.
بیضاوی، قاضی ناصرالدین (1381). نظام التواریخ. میرهاشم محدث. چاپ اول. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
جعفرپورنصیرمحله، حلیمه و خضری، احمدرضا (1400). زمینه‌های پیوستگی و پایداری فرهنگی ایران در سده‌های نخستین اسلامی. مطالعات تاریخ اسلام، 13 (48)، 61-86.
جعفریان، رسول (1387). مقالات تاریخی، دفتر سیزدهم و چهاردهم، چاپ اول، قم: دلیل ما.
جیهانی. ابوالقاسم (1368). اشکال العالم. عبدالسلام کاتب. چاپ اول. مشهد: به نشر.
دریایی، تورج (1379). چند نکته دربارۀ متن پهلوی شهرستان‌های ایرانشهر. نامه ایران باستان، 12 (4)، 795-801.
دریایی، تورج (1382). دیدگاه‌های موبدان و شاهنشاهان ساسانی درباره ایرانشهر. نامة ایران باستان، (6)، 19-28.
دینوری، ابوحنیفه (1988). الأخبار الطوال. حسن الزین. بیروت: دارالفکر الحدیث.
طباطبایی، جواد (1392). خواجه نظام الملک طوسی. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1394). تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1397). تأملی دربارۀ ایران. 1جلد. چاپ دوم. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1399). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران. چاپ دوم. تهران: مینوی خرد.
عنصری بلخی (1363). دیوان. محمد دبیر سیاقی. چاپ دوم. تهران: کتابخانه سنائی.
غزالی، امام محمد (1361). نصیحة الملوک. جلال‌الدین همایی. تهران: بابک .
فرای، ریچارد (1358) عصر زرین فرهنگ ایران. مسعود رجب‌نیا. چاپ اول. تهران: سروش.
فضلی‌نژاد، احمد (1393). ایران زمین در تاریخ‌نگاری ایلخانان و ممالیک. پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، (15). 171-190.
قرشی، امان الله (1373) ایران نامک. تهران.
قزوینی، زکریاء (بی‌تا). آثار البلاد و اخبار العباد. بیروت: دارصادر.
قزوینی، محمد (1363). بیست مقالۀ قزوینی. عباس اقبال و پورداود. تهران: دنیای کتاب.
کروولسکی، دوروتیا (1378). احیای نام ایران در عهد ایلخانان مغول. علی بهرامیان. تاریخ روابط خارجی، 1 (1)، 1-15.
کربن، هانری (1392). فلسفۀ ایرانی و فلسفۀ تطبیقی. جواد طباطبایی. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
گردیزی، عبدالحی (1384). زَین‌الاخبار. رحیم رضازاده ملک. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
متینی، جلال (1371). ایران در گذشت روزگاران. ایران‌شناسی. (14). 233-268.
مجمل التواریخ و القصص (1399). اکبر نحوی. چاپ اول. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مروزی، ابوعلی (1390). گیهان شناخت. علی صفری آق‌قلعه. چاپ اول. تهران: مجلس شورای اسلامی.
مستوفی، حمدالله (1913). نزهة القلوب. گای لیسترانج. لیدن: بریل.
معین، محمد (2535). مزدیسنا و ادب فارسی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
محمدی ملایری، محمد (1374). فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. چاپ سوم. تهران: توس.
محمدی ملایری، محمد (1379). تاریخ و فرهنگ ایران. چاپ نخست. تهران: توس.
مقدسی، مطهر بن طاهر (1374). آفرینش و تاریخ. محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ اول. تهران: آگه.
منوچهری دامغانی (1338). دیوان. محمد دبیر سیاقی. چاپ دوم. تهران: زوار.
مودت، لیلا (1399). کاربرد لقب شاهنشاه ایران در سکه‌ای ناشناخته از اتابک قزل ارسلان. پژوهش‌های علوم تاریخی، (23)، 134-158.
ناصرخسرو (1363). سفرنامه. محمد دبیر سیاقی. چاپ دوم. تهران: زوار.
نظامی گنجوی (1373). هفت پیکر. برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.
نیشابوری، ظهیرالدین (1390). سلجوقنامه. میرزا اسماعیل افشار و محمد رمضانی. چاپ اول. تهران: اساطیر.
هفت کشور یا صورالاقالیم (1353). منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
همدانی، خواجه رشیدالدین فضل‌الله (1392). جامع التواریخ. محمد روشن. چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.
Bosworth. C.E (1973). The Heritage of Rulership in Early Islamic Iran and the Search for Dynastic Connections With the past, Iran., Vol 11, pp. 51-62.
Bosworth, C. E (1975). The Tahirids and Saffarids, in: The Cambridge History of Iran, Edited by: R.N. Frye, Cambridge university press, pp. 90-136.
Daryaee, T (2005). The IDEA of ĒRANŠAHR: Jewish, Christian and Manichean Views in Late Antiquity, in: Iranian Identity in the Course of History, ed. C. Cereti, Orientalia Romana, pp. 91-109.
Daryaee, T. and Kh, Rezakhani (2016). From Oxus to Euphrates: The world of Late Antique Iran, Farhang Foundation.
Daryaee, T (2017). The Idea of the Sacred Land of Ēranšahr, Persianism in Antiquity, ed. R. Strootman & M.J. Versluys, Franz Steiner Verlag, pp. 393-399.
Davaran, F (2010). Continuity in Iranian Identity, London and New York, Routledge.
Fragner. B. G (2019) The Mental Mapping of Iran, Identity and Patriotism in Early Modern Iran – The Case of Muhammad-e Mofīd, Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Special Issue, pp. 59-73.
Frye. R. N (1993). Iranian Identity in Ancient Times, Iranian Studies, Vol. 26, No. 1/2, pp. 143-146.
Gnoli, Gh (1989). The Idea of Iran: An Essay on its Origins, Rome, SOR, LXII.
Madelung. W (1969). The Assumption of the Title Shāhanshāh by the Būyids and “The reign of the Daylam (Dawlat Al-Daylam)”, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 28, No. 2, pp. 84-108.
Mottahedeh. R.P (2012). The Idea of Iran in the Buyid Dominions, in: Early Islamic Iran: The Idea of Iran, Vol. 5, Edited by: Edmund Herzig and Sarah Stewart, London, Tauris, pp. 153-158.
Pinto, K (2017). In God’s Eyes: The Sacrality of the sea in the Islamic Cartographic Vision. Espacio, Tiempo y Forma: Serie VII. Historia del Arte, 5, 55-79.
Shahbazi. A. Sh (2005). The History of the Idea of Iran, in: Birth of the Persian Empire, By Vesta Sarkhosh Curtis and Sarah Stewart, London, Tauris, pp. 100-10. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 28 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 57 |
||