پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,774 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,245,983 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,988,546 |
مروری بر آثار قاسمعلی قائنی ریاضی‌دان و منجم سدۀ یازدهم هجری و بررسی محتوای رساله‌های اسطرلاب او | ||
| تاریخ علم | ||
| دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1402، صفحه 1-22 اصل مقاله (1.39 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2024.370738.371777 | ||
| نویسنده | ||
| نرگس عصارزادگان* | ||
| پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران/ خانۀ ریاضیات اصفهان | ||
| چکیده | ||
| از قاسمعلی قائنی دانشمند سدۀ یازدهم هجری آثاری در زمینۀ نجوم، ریاضیات، هیئت، علم مناظر و علوم اعتقادی بر جای مانده است. او از ساخت ابزار رصدی آگاهی کامل داشته و بیشتر اوقات خود را به آن می‌پرداخته است. شماری از رساله‌های او در فهرست‌ها و منابع زیر نام اسطرلاب ثبت شده‌اند، درحالی‌که محتوای کاملاً متفاوتی دارند. در این مقاله نخست آثاری از او که در فهرست‌ها آمده‌اند و آثار نویافته‌ای که در پژوهش در بارۀ آثارش به‌دست آمده‌اند معرفی می‌شود، سپس محتوای رساله‌های متفاوتی که با نام اسطرلاب در فهرست‌ها ضبط شده‌اند به‌منظور نمایش تفاوت‌ها تحلیل و عرضه می‌شود. عنوان این رساله‌ها عبارت است از: در امتحان اسطرلاب، ربع مجیب، در مسائل ربع مقنطرات، رسالۀ صاحبقرانی در علم اسطرلاب، اسطرلاب، مطلع الهیلاج، اسطرلاب زورقی، مطلع الحکم و جامع الانوار من الکواکب و الابصار | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اسطرلاب؛ دورۀ صفویه؛ ریاضیات؛ قاسمعلی قائنی؛ نجوم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Review of the Works of Qāsim ʿAlī Qāʾinī, a Mathematician and Astronomer of the 11th Century, and Examining the Content of his Astrolabe Treatises | ||
| نویسندگان [English] | ||
| narges Assarzadegn | ||
| Institute for History of Science University of Tehran/ Isfahan Mathematics House (IMH) | ||
| چکیده [English] | ||
| Qāsim ʿAlī Qāʾinī is an Iranian astronomer and mathematician (? - alive in 1099 AH). His works have been left behind. A number of his treatises have been listed under the name of Astrolabe, which has completely different contents. In this article, while introducing a number of his works that are listed in the lists and the new works that were found, the differences and distinctions of the treatises that are recorded in the lists with the name of Astrolabe are stated. Qāʾinī was one of the students of Mullā Muḥammad Ḥusayn, the son of Mullā Muḥammad Bāqir Yazdī, and he learned the science of astrolabe from him. Qāʾinī was living in the reign of Shāh Sulaymān, the 8th king of the Safavid dynasty, and was alive in 1099 AH | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Astrolabe, Astronomy, Mathematics, Qāsim ʿAlī Qāʾinī, the Safavid period | ||
| مراجع | ||
|
اکبری، مرجان. (1387ش). «تداوم سنت نگارش آثار نورشناسی در رسالۀ مناظر و مرایای قاسمعلی قائنی»، نشریۀ تاریخ علم، شمارۀ 7.
اوسط ناطقی، علی. (1385ش). «خلاصة الاخلاص فی تفسیر سورةالاخلاص»، نشریۀ آفاق نور، شمارۀ 3، ص195- 258.
آژند، یعقوب (مترجم). (۱۳۸۰ش). تاریخ ایران (دورۀ صفویان) پژوهش در دانشگاه کمبریج. انتشارات جامی. تهران.
آقابزرگ تهرانی، (1408ق). الذریعة الی تصانیف الشیعة، اسماعیلیان قم و اسماعیلۀ تهران.
آقابزرگ تهرانی، محمدحسن. (1430ق). طبقات اعلام الشیعه، ج5، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.
تسبیحی، محمدحسین. (1384ش) فهرست الفبایی نسخه‌های خطی کتابخانۀ گنج‌بخش، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان ویرایش دوم، پاکستان: اسلام آباد.
حاج باقریان، طیبه. «فهرست کتابخانۀ میرزاعلی بهزادی به همراه سند خرید کتابخانه توسط آیت الله العظمی بروجردی»، آیینۀ پژوهش. (1401ش)، سال سی و سوم، شمارۀ پنجم.
حائری، عبدالحسین. (1350ش). فهرست کتابخانۀ مجلس شورای ملی، ج19، تهران: چاپخانۀ مجلس.
حسینی اشکوری، احمد. (1385ش). شاعران فارسی سرا، مجمع ذخائر اسلامی، چاپ اول، قم.
دانش‌پژوه، محمدتقی، «آشنایی با دو کتاب ریاضی فارسی». راهنمای کتاب، سال ششم. شماره‌‌های 10 و 11.
دایرة المعارف تشیع، (1386ش). ج12، نشر محبی، تهران.
درایتی، مصطفی. (1390ش). فهرستگان نسخه‌هاى خطى ایران (فنخا). سازمان اسناد و کتابخانه ملى جمهورى اسلامى ایران.
درایتی، مصطفی. (1389ش). فهرستوارۀ دست‌نوشتهای ایران (دنا)؛ ج 1-10، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران.
سعیدزاده، محسن. (1369ش). بزرگان قائن، ج1، چاپ اول، چاپخانۀ اهل البیت، قم.
عارف نوشاهی، (1396ش). فهرست نسخه‌های خطی فارسی پاکستان (فهرست 8000 نسخۀ خطی کتابخانه‌های شخص و دولتی)، ج2، میراث مکتوب، چاپ اول.
قائنی، قاسمعلی. اسطرلاب صاحبقرانی، نسخۀ خطی 202، کتابخانۀ آیت الله جلیلی کرمانشاه؛ نسخۀ خطی 6401، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
قائنی، قاسمعلی. اسطرلاب، نسخۀ خطی 3/3425، کتابخانۀ ملک.
قائنی، قاسمعلی. المسائل فی الریاضیات، نسخۀ خطی 48804، کتابخانۀ آستان قدس رضوی؛ نسخۀ 613 کتابخانۀ سپهسالار.
قائنی، قاسمعلی. جامع الانوار من الکواکب والابصار، نسخۀ خطی 6460، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
قائنی، قاسمعلی. خلاصة الاخلاص، نسخۀ خطی 6459، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
قائنی، قاسمعلی. در ساخت اسطرلاب، نسخۀ خطی 699، کتابخانۀ سپهسالار؛ نسخۀ خطی 1/2913، کتابخانۀ اعظم قم.
قائنی، قاسمعلی. در علم شانه، نسخۀ خطی 33397، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
قائنی، قاسمعلی. در مسائل ربع مقنطرات، نسخۀ خطی 51466، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
قائنی، قاسمعلی. در معرفت تقویم، نسخۀ خطی 33398، کتابخانۀ آستان قدس رضوی؛ نسخۀ خطی 100 کتابخانۀ سپهسالار.
قائنی، قاسمعلی. ربع مجیب، نسخۀ خطی 8/8597، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
قائنی، قاسمعلی. رمل، نسخۀ خطی 15142، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
قائنی، قاسمعلی. زبدة النتایج، نسخۀ خطی 2/280، کتابخانۀ آیت الله رییسی شیراز.
قائنی، قاسمعلی. شرح هیئت قوشچی، نسخۀ خطی 44410 (46 اهدایی)، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
قائنی، قاسمعلی. قبله‌نما (در معرفت قبله)، نسخۀ خطی 7/5681، کتابخانۀ ملک؛ نسخۀ خطی 6266، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
قائنی، قاسمعلی. مجموعۀ رسائل، نسخۀ خطی 3530، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
قائنی، قاسمعلی. مطالع الحکم، نسخۀ خطی 6266، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
قائنی، قاسمعلی. مطالع المصحح، نسخۀ خطی 3/843، کتابخانۀ جامع گوهرشاد.
قائنی، قاسمعلی. مطلع الهیلاج، نسخۀ خطی 6266، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
قائنی، قاسمعلی. وجیزه در علم هیئت، نسخۀ خطی 51466، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
مشهدی، محمد زمان. تشریح الاعمال، نسخۀ خطی 23867، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
مشهدی، محمد زمان، تشریح در پرگار متناسبه (معارج السماء)، نسخۀ خطی 2246، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
منزوی، احمد. (۱۳۶۵ش). فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان. ج1. مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان. پاکستان: اسلام آباد.
منزوی، احمد، (1378). فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج4، چاپ اول، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
ناشناس، تشریح الاعمال (در معرفت پرگار متناسبه)، نسخۀ خطی 5266، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
نصیری طوسی. مقیاس صاحبقرانی، نسخۀ خطی 13/1015، کتابخانۀ مرعشی.
نظری توکلی، سعید. (1378). تحقیق و تعلیق رسالۀ خطی خلاصة الاخلاص، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio-bibliographical survey, vol. II, pt. I, Lo1972 Kheirandish Elahe, (1999).The Arabic Version of Euclid's Optics. Vol1. Springer. Mélanges asiatiques tirés du Bulletin de l'Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. (1869). Russia: Imprimerie de l'Académie.vol6 Rehatsek, Edward. (1873). Catalogue Raisonne of the Arabic, II Indostani, Persian and Turkish Mss in the Mulla Firuz Library. Bomay. Rosenfeld, Boris A, Ihsanoglu, Ekmeleddin. (2003). Mathematicians, Astronomers and other scholars of Islamic civilization and their works (7th- 19th c.) Istanbul, Research center for Islamic History, Art and culture | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 100 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 93 |
||