پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,872 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,480,646 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,250,520 |
نقش «حدیث صورت» در انگارۀ اشرفیت انسان (از دیدگاه برخی محدثان امامیه) | ||
| مجله ادیان و عرفان | ||
| دوره 56، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 359-382 اصل مقاله (552.64 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2024.368630.630485 | ||
| نویسنده | ||
| علی کریمیان صیقلانی* | ||
| دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران. | ||
| چکیده | ||
| یکی از مشهورترین مبانی فکریِ اهل طریقت و عرفان نظری، «حدیث صورت» است. عُرفایِ اسلامی، این حدیث را پایه و اساس بسیاری از دعاوی خویش، از جمله «أشرفیّت انسان بر سایر مخلوقات» قرار می‌دهند. هدف مقالۀ حاضر که به روش تحلیل محتوایی انجام می‌گیرد، این است که در گام نخست، حدیث مذکور را مورد ارزیابی سندی قرار داده و احتمال صدور آن را از شخص معصوم بررسی کند و در گام دوم، دلالت آن بر مدعای مذکور را واکاوی نماید. یافته‌های پژوهشِ پیش‌رو نشان می‌دهند که «حدیث صورت» نه تنها از حیث سند نمی‌تواند منسوب به معصوم باشد و بیشتر در کتب اهل کتاب، در منابع اهل سنّت و نیز در منابع تصوف تکرار شده‌است، بلکه به نظر می‌رسد از حیث دلالت نیز نمی‌تواند دعاوی مبتنی بر آن را اثبات کند. ظاهراً اهل تصوف تأویل‌های متعددی را برای این حدیث قائل شده‌اند تا بتوانند آن را پایۀ ادلۀ خود قرار دهند. براین‌اساس، با اینکه أشرفیّت انسان بر سایر موجودات، ممکن است بر مبنای شواهدِ درون‌دینیِ دیگری به دست آید، اما «حدیث صورت» نمی‌تواند مبنای آن قرار گیرد و بیش از هر چیز، به مشهوراتِ متعلّق به یک گفتمان دینی شباهت دارد که از ادیان دیگر وارد تفکر جهان اسلام شده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اسرائیلیات؛ اشرفیت انسان؛ تأویلات عرفانی؛ حدیث صورت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Role of the ‘Hadith of Surat’ in the Theory of ‘Superiority of Human Being Over Other Creatures’ | ||
| نویسندگان [English] | ||
| ali karimiyan | ||
| Associate Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Literature and Humanities, Gilan University, Rasht, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the most famous intellectual foundations of the Sufis and theoretical mysticism is the “hadith of Surat”. Islamic mystics have used it as the basis for their claims, including “superiority of human being over other creatures”. Being organized by the method of content analysis, this article first aims to examine the hadith documentation to find out if it has been issued by infallible Imams and in the second step, scrutinize its implications for the claim. The research findings indicate that not only the “hadith of Surat” is not authentic and cannot be attributed to an infallible Imam and it has just been appeared in Holy Scriptured of Judaism, Christianity as well as the hadith texts of the Sunnis and Sufis, but also it seems that the hadith cannot prove the claims based on it. Apparanty Sufis has interpreted it in a different ways, so they can considere it as the basis of their arguments. Therefore, although the idea of “superiority of human being over other creatures” could be deduced and obtained from other theological evidences, but the 'Hadith of Surat' cannot be a basis to it; and it is more similar to celebiries in a religious discours that entered to Islamic World from other religions. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| hadith of Surat, Israelite, mystical interpretations, human superiority, documentary criticism, content criticism | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
قرآن مجید (1369). ترجمۀ جلال‌الدین فارسی. تهران: انجام کتاب.
کتاب مقدس (1996). انتشارات ایلام.
آذرخشی، مصطفی و پهلوان، منصور (1389). " تحقیق در متن و اسناد حدیث «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ آدَمَ عَلَى صُورَتِهِ» و نقد دیدگاه ابن‌عربی. مجلۀ پژوهش‌های قرآن و حدیث. سال چهل و سوم. شماره 2. صص11ـ34.
ابن‌ابی‌الحدید معتزلی، عبدالحمید بن هبۀ الله (1404ق). شرح نهج‌البلاغۀ. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی (ره).
ابن‌ابى‌عاصم، عمرو بن أبی‌عاصم (1413ق). کتاب السنۀ. تحقیق محمد ناصر الدین الألبانی. بیروت: المکتب الاسلامی.
ابن‌جوزى، عبدالرحمن بن على (1413ق). دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه. عمان و اردن: دار الإمام النووی.
ابن‌حجر، أحمد بن علی (بی‌تا). فتح الباری. بیروت: دار المعرفۀ للطباعۀ و النشر.
ابن‌داود حلی، حسن بن علی (1393ق.) رجال ابن داود. تحقیق سید محمد صادق آل بحر العلوم. نجف: منشورات مطبعۀ الحیدریه.
ابن‌عربی، محمد بن علی (بی‌تا). الفتوحات المکیۀ. بیروت. دار صادر.
ــــــــــ (1370 الف). فصوص الحکم. تهران: انتشارات الزهراء (س).
ــــــــــ (1366). عقلۀ المستوفر. عکس از نسخه. «لیدن: بریل».
ــــــــــ (1370 ب). نقش الفصوص. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ابن‌عساکر، علی بن حسن (بی‌تا). تاریخ مدینۀ دمشق. تحقیق علی شیری. الناشر: دار الفکر للطباعۀ و النشر و التوزیع.
ابن‌منبه، همام بن منبه (1406ق). صحیفۀ همام. تحقیق دکتر رفعت فوزی. قاهره: مکتبۀ الخانجی.
ابن‌میمون، موسى بن میمون (بی‌تا). دلالۀ الحائرین. تحقیق حسین آتای. قاهره: مکتبۀ الثقافۀ الدینیۀ.
ابو ریّه، محمود (1970). شیخ المضیرۀ أبو هریرۀ. مصر: دار المعارف.
احمد بن حنبل (بی‌تا). مسند أحمد. بیروت: دار صادر.
ایلخانى، محمد (1374). تثلیث از آغاز تا شوراى قسطنطنیه. نشریه معارف. دورۀ دوازدهم. شماره 36. صص73ـ100.
بخاری، محمد بن إسماعیل (1422ق). صحیح البخاری. محقق محمد زهیر بن ناصر الناصر. دمشق: دار طوق النجاه.
بقلی شیرازی، روزبهان. (1360). شرح شطحیات. تصحیح و مقدمه هانری کربن. تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه در تهران.
ــــــــــ (1366). عبهر العاشقین. تصحیح هانری کربن و محمد معین. تهران: منوچهری.
جامی، عبد الرحمن بن احمد (1370). نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص. مقدمه سید جلال الدین آشتیانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جَندی، مؤیّد الدین بن محمود (1381). شرح فصوص الحکم. تصحیح و تعلیقیه سید جلال الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
حسن‌زاده آملی، حسن (1378). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم. تهران: وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی.
حلاج، حسین بن منصور (1386). مجموعه آثار حلاج. تصحیح قاسم میرآخوری. تهران: شفیعی.
حمیدی، عبدالله بن زبیر (1409). مسند الحمیدی. تحقیق حبیب الرحمن أعظمی. بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
خمینی، روح الله (1388). آداب الصلاۀ. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
ــــــــــ (1378). التعلیقۀ على الفوائد الرضویۀ. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
ــــــــــ (بی‌تا). تعلیقات على شرح «فصوص الحکم» و «مصباح الأنس». تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
ــــــــــ (1388). چهل حدیث (اربعین حدیث). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
دلشاد نداف، علی (1399). "حدیث «خلق الله آدم علی صورته» در ادیان ابراهیمی". پژوهشنامه ادیان. سال 14. شماره 27. صص39ـ60.
سبزواری، ملاهادی (1383). أسرار الحکم فی المفتتح و المختتم. صحیح کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی.
ــــــــــ (1372). شرح الأسماء الحسنى. تحقیق نجف‌قلى حبیبى. تهران: دانشگاه تهران.
سید بن‌طاووس، علی بن موسی. (1400ق). الطرائف فی معرفۀ مذاهب الطوائف. قم: چاپخانه خیام.
ــــــــــ (بی‌تا). سعد السعود. قم: دار الذخائر.
سید مرتضی علم الهدی، علی بن حسین بن موسی (1250ق). تنزیه الأنبیاء علیهمالسلام. قم: شریف رضی.
شیخ صدوق، محمد بن علی (1398ق). التوحید. قم: انتشارات جامعه مدرسین قم.
ــــــــــ (1378ق). عیون الاخبار الرضا علیه‌السلام. تهران: انتشارات جهان.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1417ق). الفهرست. تحقیق جواد قیومی. قم: مؤسسۀ نشر الفقاهه.
صمدانیان، محسن و آقادادی، سمانه السادات (1396). "روایت‌شناسی حدیث «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ آدَمَ عَلَى صُورَتِهِ» و چگونگی بازتاب آن در متون سنت اول عرفانی". دو فصلنامه پژوهشنامه عرفان. سال دهم. شماره بیستم. صص65ـ90.
صنعانی، عبدالرزاق بن همام (بی‌تا). المصنّف. تحقیق حبیب الرحمن أعظمی. بیروت: المجلس العلمی.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرانی، سلیمان بن أحمد (بی‌تا). المعجم الکبیر. تحقیق حمدی عبدالمجید سلفی. دار إحیاء التراث العربی.
طَبرِسى، احمد بن على (1403ق). الإحتجاج علی أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضى.
عسکری، سیدمرتضی (1410ق). معالم المدرستین. بیروت: مؤسسۀ النعمان.
عفیفی، ابوالعلاء (1392). شرحی بر فصوص الحکم شیخ اکبر محیی‌الدین بن عربی. ترجمه نصر الله حکمت. تهران: الهام.
علامه حلی، حسن بن‌یوسف (1417ق). خلاصۀ الأقوال فی معرفۀ احوال الرجال. تحقیق جواد قیومی. قم: مؤسسۀ نشر الفقاهه.
عین‌القضات همدانی (1341). تمهیدات. مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران. تهران: دانشگاه تهران.
عینی، محمود بن احمد. بی‌تا. عمدۀ القاری. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمد بن‌عمر (1420ق). مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر). بیروت: دار احیاء التراث العربى.
قمشه‌ای (صهبا)، محمدرضا (1378). مجموعه آثار حکیم صهبا. تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی و خلیل بهرامی. اصفهان: کانون پژوهش.
قیصری رومی، محمد داود (1375). شرح فصوص الحکم. به کوشش سید جلال الدین آشتیانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کراجکی، محمد بن‌علی. (1400ق). کنز الفوائد. قم: دار الذخائر.
کریمیان، علی (1397). "مبانی هستی‌شناختی امام خمینی در رتبه بندی موجودات عالم ناسوت". فصلنامه علمی و پژوهشی کلام اسلامی. سال 27. شماره 108. صص33ـ51.
کوهن، آبراهام (1350). گنجینه‌ای از تلمود. تهران: چاپخانه زیبا.
کلینی رازی، محمد بن‌یعقوب (1365ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیۀ.
مجلسی، محمد باقر (1404ق). بحار الأنوار الجامعۀ لدرر أخبار الأئمۀ الأطهار. لبنان: مؤسسۀ الوفاء.
ــــــــــ (1363). مرآۀ العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تحقیق سید مرتضى العسکری. تهران: دار الکتب الإسلامیۀ.
مسلم بن حجّاج. (1403ق). صحیح مسلم. بیروت: دار الفکر.
ملاصدرا، محمد بن‌ابراهیم (1981). الحکمۀ المتعالیۀ فی الأسفار الأربعۀ العقلیۀ. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ــــــــــ (1383). شرح أصول کافی. تحقیق و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
ــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگى.
نجاشی، احمد بن على (1407ق). رجال النجاشى. قم: مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نسفی، عزیز الدین بن محمد (1379). الإنسان الکامل. تصحیح ماری‌ژان موله. تهران: طهوری.
نمازی شاهرودی، علی (1414ق). مستدرکات علم رجال الحدیث. تهران: ابن المؤلف.
نیکلسون، رینولد (1969). فی التصوف الاسلامی و تاریخه، قاهره: مطبعۀ لجنۀ التألیف و الترجمۀ و النشر.
یزدان‌پناه، سید یدالله (1400). مبانی و اصول عرفان نظری. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 41 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 37 |
||
