پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,241 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,471,366 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,240,840 |
نام گذاری دروازه های باروی جی و خشکسالی زمان پیروز ساسانی | ||
| پژوهشهای علوم تاریخی | ||
| مقاله 6، دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 36، اسفند 1402، صفحه 129-150 اصل مقاله (601.34 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2024.373659.473699 | ||
| نویسنده | ||
| لیلا ورهرام* | ||
| استادیار گروه زبانهای باستانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| در ذکر اخبار اصبهان ابونعیم اصفهانی و محاسن اصفهان مافروخی آمده است که معماری به نام آذرشاپور بن آذرمانان اصفهانی به فرمان پیروز ساسانی باروی جی را تکمیل می‌کند و چهار دروازه به نام‌های خور، ماه، گوش و تیر برای آن قرار می‌دهد. به گفتة این نویسندگان، دروازه‌های جی دلالت تقویمی داشتند، به طوری‌که در انقلاب تابستانی دروازه‌های ماه و تیر و در انقلاب زمستانی دو دروازة خور و گوش مطلع و مغرب خورشید قرار می‌گرفتند. پرسش اصلی مقاله این است که آیا گذاشتن نام چهار ایزد، که ضمناً نام روزهای یازدهم تا پانزدهم تقویم زردشتی نیز هست، بر دروازه‌ها ارتباطی با دلالت تقویمی آنها دارد؟ در پاسخ به این پرسش ضمن ریشه‌یابی روایات مربوط به بنای جی نشان داده‌ایم که در زمان ساسانیان این چهار روز زمان برگزاری گاهنبارهای اول و دوم از گاهنبارهای شش گانه بوده است. موعد برگزاری گاهنبار دوم، در بزرگداشت آفرینش آب، چند روزی پس از انقلاب تابستانی بود. جشن دیگری در ستایش آب، آب ریزان یا آفریجکان در گویش اصفهانی، در انقلاب تابستانی برگزار می‌شد. با توجه به این اطلاعات می توان گفت که موقعیت مکانی چهار دروازه، که در زمان پیروز ساخته شده‌اند و نیز نام آنها با جشن‌های ستایش آب و وقایع نجومی هم‌زمان با آنها مربوط بوده است. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که نام دروازة گوش، نزدیک‌ترین دروازه به زاینده‌رود نیز یادآور یکی دیگر از جشن‌های بزرگداشت آب به نام تیرگان اکبر باشد که در روز گوش از ماه تیر برگزار می‌شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دروازه های جی"؛ خشکسالی"؛ پیروز ساسانی"؛ گاهنبار"؛ آب ریزان"؛ "؛ تیرگان" | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Naming the Gates of Jay and the Famine Under Sassanian King Pērōz | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Leili Varahram | ||
| Assistant Professor of the Department of Ancient Languages, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Mafaroukhi and Abunoaym Isfahani, in their books about the history of Isfahan, said that the Sassanian king Pērōz ordered an Isfahani architect, named Āzarshāpour, son of Āzarmāhān, to finish the fortress of Jay (Old city of Isfahān). He built four gates on the wall. In summer solstice, two gates were the place of sunrise and sunset, as in winter solstice, two other gates had the same situation. The gates were named Khor, Māh, Tīr and, Gōsh, names of four Zoroastrian deities and four successive days in the Zoroastrian calendar. This paper aims to investigate the relationship between the names of the gates of Jay and the summer and winter solstices. In the Sassanian era, these days were well-known because they were the time of two Gahanbārs, the six seasonal Zoroastrian feasts. The first and second Gahanbārs were held in the four days mentioned above. The second Gahanbār's time was several days after the summer solstice, and it was in celebration of the creation of water. Another feast in celebration of water named Ābrīzān (water pouring), or Āfrējkān in Isfahani dialect. It was held in the summer solstice and related to the end of a long-term famine under Pērōz's rule. According to Isfahani writers, at the end of the famine, when it rained, people aspersed water on each other and is named the day Ābrīzān after that. It seems that the names of the four gates of Jay, which were built under Pērōz, and their location are related to the feasts and astronomical events associated with the veneration of water. Moreover, the name of the nearest gate to Zāyandeh roud Gōsh could also be related to another feast in celebration of water, greater Tīrgān, that was held on the day Gōsh of the month Tīr, Tīrgān was very similar to Ābrīzān, except the latter was an astronomical feast | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| "Gates of Jay", "famine under Pērōz’s rule", "Gahanbār", "Ābrīzān", "greater Tīrgān" | ||
| مراجع | ||
|
ابن بلخی. (1385) فارسنامه، به تصحیح و تحشیة گای لسترانج و رینولد نیکلسون، تهران، اساطیر.
ابنحوقل. ابوالقاسم محمد (1938). صوره الارض، 2ج، بیروت، دار صادر.
ابنخردادبه، عبیدالله بن عبدالله (1889). المسالک و الممالک، لیدن، بریل.
ابنرسته، احمد بن عمر (1892). الاعلاق النفیسه، لیدن، بریل.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (2004). المسالک و الممالک، تحقیق محمد جابر حینی، مراجعه محمد شفیق غربال، قاهره، الهیئه العامه لقصور الثقافه.
ابنندیم، محمد بن اسحاق.(1381). الفهرست، ترجمة محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله (1410). تاریخ اصبهان (ذکر اخبار اصبهان). ج1، بیجا، دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.
بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد. (1380). الاثار الباقیه عن قرون الخالیه، تحقیق و تعلیق پرویز اذکایی، تهران، میراث مکتوب.
حمزه بن حسن اصفهانی (1346). تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک الارض و الانبیا)، ترجمة جعفر شعار، تهران، ا بنیاد فرهنگ ایران.
جم، پدرام (1395). «آبریزگان و آذرجشن: انقلابین و تقویم دورة ساسانی»، پژوهشهای ایرانشناسی، سال 6، شمارة 1، صص 35-53.
دمشقی، شمسالدین محمد بن ابیطالب (1281/1866). نخبهالدهر فی عجائبالبرو البحر، تصحیح فرین، پطرزبورغ.
دمشقی، شمسالدین محمد بن ابیطالب (1357). نخبهالدهر فی عجائبالبرو البحر، ترجمة حمید طبیبیان، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
رزمجو، شاهرخ (1394). « معمای سنگ میانی در کاخ مرکزی تخت جمشید»، مطالعات باستانشناسی، دورة 7، شمارة 2. 69-83
شجاعی اصفهانی، علی (1393). «مکانیابی شهرهای جی و یهودیه در رستاق جی اصفهان و جابجایی مرکز قدرت تا برآمدن سلجوقیان»، پژوهشهای ایرانشناسی، سال چهارم، شمارة اول، صص 57-76
شهمردان بن ابیالخیر (1382). روضهالمنجمین، تصحیح و تحقیق جلیل اخوان زنجانی، تهران، میراث مکتوب.
صنعتیزاده، همایون (1384). «علم در ایران و شرق باستان»، بخارا، بهمن و اسفند، شمارة 47، صص 454-425.
طبری، محمد بن جریر (1960). تاریخ الامم و الملوک، ج2، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
فرنبغ دادگی، بندهش (1380). گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس.
قدامه بن جعفر، ابیالفرج (1889). کتاب الخراج و الصنعه الکتابه، لیدن، بریل.
قمی، حسن بن محمد بن حسن (1361). تاریخ قم، ترجمة حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی، تصحیح و تحشیه جلالالدین طهرانی، تهران، توس.
گشتاسپ، فرزانه (1399). «گاهنبار سنت مکتوب و آداب و رسوم امروزی آن»، فصلنامة مطالعات مردمشناختی، سال دوم، شمارة اول، صص 20-32
مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد بن الحسین (1312). محاسن اصفهان، تصحیح سید جلالالدین الحسینی الطهرانی، تهران، کتابخانه اقبال.
مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد بن الحسین (1328). محاسن اصفهان، ترجمة حسین بن محمد بن علیرضا آوی، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، شرکت سهامی چاپ.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1877). احسنالتقاسیم فی معرفه الاقالیم، لیدن، بریل.
مجملالتواریخ و القصص (1399). اکبر نحوی، تهران، بنیاد موقوفات افشار.
همایی شیرازی اصفهانی، جلالالدین (1398). تاریخ اصفهان، مجلد جغرافیای اصفهان، به کوشش
ماهدختبانو همایی، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (1379). تاریخ الیعقوبی، ج1، بیروت دارصادر.
Campion, N. (2016).”Archaeoastronomy and Calendar Cities”, Journal of Physics Conference Series ,685(1):012005, 1-7. Gershevitch, I. (1954). “A Parthian Title in the Hymn of the Soul”, JRAS, 124(6),162-4. Gershevitch, I. (1974). “An Iranianist’s view of the Soma Controversy”, in P. Gignoux and A. Tafazzoli (ed): Mémorial Jean de Menasce, Louvain, 45-75. Henning, W.B (1944). “The Murder of the Magi”, JRAS, 76(3-4), 133-144. Pourshariati, Parvaneh. (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. Schindel, Nikolaus (2004), Sylloge Nummorum Sasanidarum Paris - Berlin - Wien, Band III/1: Shapur II. - Kawad I. /2. Regierung, Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Biruni, abū ’l-rayḥān Mohammad bin Ahmad. (2001). Al-asar Al-Baqiyyah an qorun Al-Khaliya, research and edition by Parviz Azkaei, Tehran, written heritage. [In Arabic]. Bundahishn (2001). Translated by Mehrdad Bahar, Tehran, Tus. [In Perian]. Dimashqi, Shams-al-Din Muhammad bin Abi-Talib (1281/1866). Nukhbat al-dahr fi ʿajaib al-barr wa-al-bahr, edited by Farin, Saint Petersburg. [In Arabic]. Dimashqi, Shams-al-Din Muhammad bin Abi-Talib (1978). Nukhbat al-dahr fi ʿajaib al-barr wa-al-bahr, translated by Hamid Tabibian, Tehran, Iran Culture Foundation. [In Perian]. Goshtasp, Farzaneh (2020). " Gâhanbâr, Its Ancient Written Tradition and Current Customs", Journal of Anthropological Studies, Volume 3, No.1, pp. 20-32. [In Perian]. Homai Shirazi Isfahani, Jalaluddin (2018). The history of Isfahan, the volume of geography of Isfahan,edited by Mahdokht Banu Homai, Tehran, Publications of Research Center for Humanities and Cultural Studies. [In Perian] Ibn Balkhi (2006) Farsnameh, edited and revised by Guy Lestrange and Reynold Nicholson, Tehran, Asatir.[In Perian]. Ibn Hawqal, Abulqasem Mohammad (1938). Surat al-Arz, 2 vols., Beirut, Dar Sadhir. [In Arabic]. Ibn Khordadbah, Obaidullah bin Abdullah (1889). Al-Masalek wa Al-Maalek, Leiden, Brill. [In Arabic]. Ibn Nadim, Muhammad Ibn Ishaq. (2001). Al-Fihrest, translated by Mohammad Reza Todajd, Tehran, Asatir. [In Perian]. Ibn Rusta, Ahmad bin Omar (1892). Kitāb al-Aʿlaq al-nafisa, Leiden, Brill. [In Arabic]. Isfahani, Abu Nu'aym, Ahmad bin Abdullah (1980). History of Isbahan (Zikr i Akhbar i Isbahan). Volume 1, Bi-Ja, Darul-Kitab Al-Alamiya, Mohammad Ali Bizoon's pamphlets. [In Arabic]. Isfahani, Hamza bin Hasan (1967). The History of Prophets and Kings (chronicles of the Kings of the Earth and the Prophets), translated by Jafar Shaar, Tehran, Farhang Iran Foundation. [In Perian]. Istakhari, Abu Ishaq Ibrahim (2004). Al-Masalek wa Al-Mamalek, edited by Mohammad Jaber Heini, Cairo, Al-Hiyah Al-Aama Laqsoor Al-Thaqafa. [In Arabic]. Jam, Pedram (2015). " Ābrīzgān and Āḍarjašn, Solstices and Sasanian Calendar", Iranian studies, Volume 6, Issue 1, pp. 35-53. [In Perian]. Mafarukhi Isfahani, Mufadl bin Saad bin Al Hussein (1933). Mahasin al-Isfahan, corrected by Seyyed Jalaluddin Al-Hosseini al-Tahrani, Tehran, Iqbal Library. [In Arabic]. Mafroukhi Isfahani, Mufadl bin Saad bin Al Hussein (1949). Mahasin al-Isfahan, translated by Hossein bin Mohammad bin Alireza Avi, edited by Abbas Iqbal Ashtiani, Tehran, Sahami Printing Company. [In Perian]. Maqdisi, Abu Abdullah Muhammad bin Ahmad (1877). Ahsan al-Taqasim fi Ma'arfat al-Aqalim, Leiden, Brill. [In Arabic]. Mojmal al-tawarikh wa 'l-qesas (2020). Akbar Nahvi, Bonyad moqofat Afshar, Tehran. [In Perian]. Qodama bin Jafar, Abi Al Faraj (1889). Kitab al-Kharaj wa al-Sanaat al-Kitaba, Leiden, Brill. [In Arabic]. Qomi, Hassan bin Muhammad bin Hassan (1982). Tarikh i Qom, translated by Hasan bin Ali bin Hasan bin Abdul Malik Qomi, edited and revised by Jalaluddin Tehrani, Tehran, Tus. [In Perian]. Razmjo, Shahrokh (2014). " The Mystery of the Central Stone Slab in the Tripylon Gate of Persepolis", Archaeological Studies, Volume 7, Issue 2, pp. 69-83. [In Perian]. Saneti Zadeh, Homayoun (2004). "Science in Iran and the Ancient East", Bokhara, Bahman and Esfand, No. 47, pp. 454-425. [In Perian]. Shahmardan bin Abi al-Kheyr (2003). Rouzat-ul-Monajemin, edited and revised by Jalil Akhwan Zanjani, Tehran, written heritage. [In Perian]. Shojaee Esfahani, Ali (2014). " The Siting of Jay and Yahudiya Cities in the Rostāq-i Jay of Isfahan and the Change in the Seat of Power until the Rise of Seljuks", Iranian Studies, Volume 4, 1st issue, pp. 57-76. [In Perian]. Tabari, Muhammad bin Jarir (1960). Tarikh al-Umm wa al-Muluk, vol.2, edited by Muhammad Abulfazl Ibrahim, Cairo. Yaqoubi, Ahmad bin Ishaq (2000). Tarikh al-yaqoubi, 2 vol., Beirut Dar Sader. [In Arabic]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 95 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 116 |
||