پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,428,542 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,197,434 |
جایگزینی علوم جدید در ایران: نگاه دیگری به علمای امامیه وعلوم جدید | ||
| تاریخ علم | ||
| دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 34، آبان 1402، صفحه 113-159 اصل مقاله (1.13 M) | ||
| نوع مقاله: روش‌شناسی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2024.369339.371770 | ||
| نویسنده | ||
| کامران امیرارجمند* | ||
| پژوهشگر مستقل | ||
| چکیده | ||
| از زمان ورود علوم جدید به ویژه نجوم نیوتنی به جهان اسلام و ایران و آغاز مخالفت با آن تا زمان قبول عمومی هیئت جدید از جانب علماء، صرف نظر از بعضی مخالفت‌های پراکنده ، بیش از دو قرن گذشته است. این دوره شامل گذار از باور به سکون زمین و مرکزیت آن است که نه تنها در نظام بطلمیوسی بلکه درسایر کیهانشناسی‌های دوران اسلام مفروض بود و صدها سال در آگاهی عمومی ریشه دوانده بود. تاریخ نویسی علم این دوره تا قبول کامل هیئت جدید و بر خورد با سایر علوم غربی باید با وسواس علمی و با بررسی شواهد مکتوب و آثار فرهنگی موجود تدوین شود. در چند دهۀ اخیر اظهار نظرهای مختلفی از جانب تاریخ نویسان علم در این باره انجام گرفته است. سید حسین نصرمعتقد است که علمای اسلام علوم غربی را بدون تنقید یک‌جا قبول کرده و در مقابل آن تسلیم شدند. دکتر گمینی هم با جدا کردن شیعه «متشرعه» از شیخیه و صوفیان بر این باور است که عکس‌العمل‌های گروهی متخالفی در مقابل علم هیئت جدید وجود داشته است. بر خلاف شیخیه و صوفیه، علمای «متشرعه» تناقضی بین آیات و احادیث با هیئت جدید نمی دیدند و اگر هم می دیدند آن را قابل حل می‌شمردند و از جهت دینی مشکلی نداشتند و مخالفتشان عمدتاً بر اساس تفکر فلسفی مورد قبولشان بود.یکی از علمای امامیه که نظری کاملاً انتقادی به علوم جدید داشت محمدحسین کاشف‌الغطاء بود. او در نوشته‌هایش از دروان مشروطه و دهه‌های بعد، به ویژه با علم هیئت جدید و نظریۀ تکامل داروین مخالفت می‌کند. دکتر گمینی خوانشی متضاد با این برداشت از نوشته های کاشف الغطاء ابراز کرده است . در مقاله حاضر تزهایی که دکتر گمینی در طی سال‌های اخیر به خصوص درنوشته‌های جدیدش در بارۀ مواجهۀ علماء امامیه با علم هیئت جدید ابراز کرده است بررسی می‌شوند. وبا شواهد و براهین دیگری استدلال می‌شود که اغلب آنها یا بر زمان پریشی تکیه دارند و یا بر این فرض نادرست که مخالفت علمای امامیه (متشرعه) با علم هیئت جدید به خاطر دلایل دینی نبود بلکه دلایل آنها صرفاً یا عمدتاً دلایل مربوط به فلسفه طبیعی بوده است. به علاوه نادرستی باور او در مورد عدم مخالفت کلی کاشف الغطاء با نظریه تکامل داروین با مراجعه به نوشته‌های او مستدل می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تاریخ‌نگاری؛ داروین؛ علمای امامیه؛ کیهان‌شناسی اسلامی؛ هیئت جدید؛ هیئت بطلمیوسی؛ محمدحسین کاشف الغطاء | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Reception of Modern Science in Iran: Rethinking the Role of the Shi'ite Clergy | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Kamran Arjomand | ||
| Independent scholar | ||
| چکیده [English] | ||
| ore than two centuries have passed since the introduction of modern sciences, especially the Newtonian astronomy, into the Islamic world and Iran. The historiography covering the period of opposition until widespread acceptance of modern astronomy by the Shi’ite clergy, should be persued with utmost care and meticulous examination of written evidence and material culture. This period includes the transition from the belief in the centrality and fixity of the earth, assumed not only in the Ptolemaic system but also in other cosmographies of the Islamic era, to modern cosmology. In the last few decades, historians of science have made various comments about this period. Seyyed Hossein Nasr talks about wholesale surrender of Islamic scholars when facing Western science without launching any criticism. On the other hand, Gamini, a historian of science, maintains, by separating the mainstream Shi’ites from the Shaykhiya and the Sufis, that there were different reactions by these groups towards modern science. Unlike the Shaykhiya and Sufis, the opposition of the mainstream scholars towards modern astronomy was not due to religious dogmas, but it took place only on philosophical grounds. One of the Shi’ite ulama, who had a completely critical view of modern science, was Muḥammad al-Ḥusayn al-Kāshif al-Ghitāʾ. In his writings from the time of Constitutionalism and the following decades, he especially opposes modern astronomy and Darwin's theory of evolution. Gamini has advanced a different reading of the writings of Kashif al-Ghita. In the present article, the contentions that Gamini has expressed in recent years, especially in his new writings, regarding the confrontation of the Shi’ite ulama with modern astronomy, are challenged here. It is argued that they are either anachronistic or rely on the false assumption that the opposition of the mainstream Shi’ite scholars to modern astronomy was solely or mainly related to their philosophical considerations rather than religious objections. In addition, the incorrectness of Gamini’s assertion that Kāshif al-Ghitāʾ only objected to the evolution of humankind and was generally sympathetic towards Darwin’s theory of evolution will be shown | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Darwin, historiography, Islamic cosmology, modern astronomy, modern cosmology, modern science, Muḥammad al-Ḥusayn al-Kāshif al-Ghitāʾ, Shi'ite clergy | ||
| مراجع | ||
|
ابن باز، عبدالعزیز. (۱۴۰۲ق). الادلة النقلیة والحسیة علی امکان السعود الی الکواکب و علی جریان الشمس و القمر و السکون الارض. الریاض: مکتبة الریاض الحدیثة
اعتماد السلطنه، محمد حسن. (۱۳۷۴). المأثر واآلثار: چهل سال تاریخ ایران. ۳ج، به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر اساطیر.
الریحانی، امین. (۱۹۲۲م) الریحانیات، ۲ج، بیروت: المطبعة العلمیة
امیرارجمند، کامران. (۱۴۰۰). «چرا ما هرگز مدرن نشدیم: به دنبال علل رکود علم در ایران». ایران نامگ ۶ (۱):۲۱۱-۲۵۷
امیرارجمند، کامران. (۱۳۹۶). «مقدمه بر آیات بینات». نکـ : همین منابع، شهرستانی، محمدحسین
جعفریان ، رسول. (۱۴۰۰) «زمین مسطّح است یا کروی؟ نظر قرآن!»
http://www.rasul-jafarian.com/?p=853
شریعتمدار دامغانی، رضا (۱۳۳۶ق) انتباه نامۀ اسلامی، طهران: مطبعه روشنائی
شمیل، شبلی. (۱۹۱۰م). فلسفة النشوء و الارتقاء، قاهرة: مطبعة المقتطف
شهرستانی، محمدحسین. (۱۳۹۶). آیات بینات. پیشگفتار و ویرایش: کامران امیرارجمند. تهران: نشر ثالث.
شهرستانی، هبةالدین. (۱۳۴۲-چاپ جدید(. اسلام و هیئت: پارسی الهیئة والاسلام. ترجمه از اسماعیل فردوس فرهانی و اصلاحات ترجمه از سیدهادی خسروشاهی. تبریز: کتابفروشی صابری.
طهرانی، آقا بزرگ (۱۴۰۸) الذریعه الی تصانیف الشیعه، ، ج۲۳، بیروت: دار الاضواء
العاتی، ابراهیم (۱۳۸۶). «مروری بر زندگانی عالمه شیخ محمد حسین کاشف الغطا: بازسازی و نوگرایی در علوم اسلامی». پگاه حوزه .۴۶
العطار، نادی فرج درویش. (۲۰۰۵). تهافت الهدایة فی الرد على المسیحیین ضد کتاب الهدایة، قاهرة: مرکز ابن العطار للتراث
کاشف ا لغطاء، محمدحسین. ( ۱۳۸۰ق). الارض و التربة الحسینیة. نجف: المطبعة الحیدریة
کاشف الغطاء، محمدحسین. ( ۱۴۲۴ق). المراجعات الریحانیة. 2 ج. بیروت: دار الهادی.
کاشف الغطاء، محمدحسین. (۱۴۲۶ق). الفردوس الأعلی. الترجمة والتحقیق: قاضی طباطبایی، قم: دار أنوار الهدی.
کاشف الغطاء، محمدحسین. (۱۴۲۹ق). الدین و الاسلام. ۲ ج، قم: مجمع جهانی اهل بیت (ع(
کاشف الغطاء، محمدحسین. (۱۳۴۵ق). الآیات البینات فی قمع البدع والضلالات، نجف: المطبعة العلویة
گمینی، امیرمحمد. (۱۳۹۷). «علمای امامیه و نجوم جدید در ایران عصر قاجار». تاریخ علم. ۱۶(۱): ۹۳-۶۵
گمینی، امیرمحمد. (۱۴۰۱الف) «علمای شیعه و استفاده از علوم جدید برای تبلیغ دین در دوران قاجار : تفسیر و تأویل متن مقدس نزد محمدحسین کاشف الغطاء». تاریخ علم. ۲۰(۲): ۶۷-۹۱
گمینی، امیرمحمد. (۱۴۰۱ب)« شیخیه و رسالهای در تبیین دکارتی و نیوتنی هیئت جدید در اوایل دوران ناصری». جاویدان خرد. ۴۲: ۹۲-۷۱
مدرس تبریزی، محمد علی. (۱۳۲۶). ریحانة الادب. ۸ ج، تهران: انتشارات خیام
نجاتی، رحمت اللّه. (۱۴۰۰). «حاج میرزا رضا شریعتمدار دامغانی». فرهنگ قومس ۶۷، ۸۰-۶۷ .
Al-Suyūṭī (1982), Islamic Cosmology: A Study of as-Suyūṭīʾs al-Hayʾa as-sanīya fī l-hayʾa as-sunnīya, ed. and tr. M. Heinen (Beirut: Franz Steiner, 1982). “Ameen Rihani “ , in Encyclopaedia Britanica “Ameen Rihani, Biography“, accessible in Ameen Rihani Organization (Website: https://ameenrihani.org/pages/ameen-rihani-biography Anchassi, omar, “Against Ptolemy? Cosmography in Early Kalām,” Journal of the American Oriental Society 142.4 (2022)- 851-881 Cohen, J. Bernard, Revolution in Science, Cambridge: Harvard University Press 1985 Elshakry, M. (2013). Reading Darwin in Arabic, 1860-1950. University of Chicago Press. Nasr, Seyyed Hossein (1989) “Islam and the Problem of Science,” in Ziauddin Sardar, An Early Crescent, London: Mansel, 127-139 Sabra, A.I. :“An eleven-century refutation of Ptolemy’s planetary theory” in Science and History: Studies in Honor of Edward Rosen, Studia Copernicana 16. Wrocław: Osselenineum 1978, pp. 117-131. Sabra, A.I. :“The Andalusian revolt against Ptolemaic astronomy: Averoes and Ibn al-Biṭrījī” in Transformation and Tradition in the Sciences: Essay in Honor of I. Bernard Cohen, ed. Everett Mendelsohn. Cambridge: University Press. 1984, pp. 133-153 Thoren, Victor E. (1990). The Lord of Uraniborg: A Biography of Tycho Brahe, New York: Cambridge University Press | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 21 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 21 |
||