1دانشجوی مقطع دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق(ع)؛ تهران، ایران
2استادیار گروه حقوق عمومی و بینالملل دانشکدة معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران
3استادیار دانشکدة معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران
چکیده
خلق پول مدرن که یکی از ابزارهای نوین بازتوزیع ثروت و تقویت عدالت توزیعی است، مستند به قوانینی مثل قانون پولی بانکی، از صلاحیتهای اختیاری بانک مرکزی محسوب میشود. بانک مرکزی بهعنوان نهاد اصلی در خلق پول و بهمنزلة نهاد حافظ ارزش پول ملی، مکلف است از این صلاحیت اختیاری در چارچوب قانون اساسی و قوانین عادی و با رعایت اصول حاکم بر ادارة خوب استفاده کند؛ در غیر این صورت ممکن است آسیبهای اقتصادی شدیدی بر مردم تحمیل کند. یکی از اصول اداری که نهاد دارای صلاحیت اختیاری باید به آن توجه کند، اصل برابری است که باید در اعمال صلاحیت خلق پول نیز در نظر گرفته شود. نهاد اداری در مقام اعمال صلاحیت اختیاری، باید پیوسته عملکرد خود را در تناسب با اصل برابری بسنجد و به این پرسش پاسخ دهد که «رعایت اصل برابری در اعمال صلاحیت اختیاری خلق پول، چگونه ممکن است؟». روش این مقاله، توصیفی- تحلیلی است و دستاورد نگارندگان در فرایند پژوهش این است که اگرچه خلق پول ذاتاً به تولید نابرابری منجر نمیشود، لکن مقررات نظام بانکی ایران در خصوص خلق پول، بهصورت نظاممند، نابرابری ایجاد میکند.
Seyed Amirhosein Seyedi1؛ Hadi Tahan Nazif2؛ Mohammad Solimani3
1PhD student in public law at Imam Sadiq University (AS), Tehran, Iran
2Assistant Prof., Department of Public and International Law; Faculty of Islamic Studies and Law, Imam Sadiq University (AS), Tehran, Iran
3Assistant Prof., Department of Monetary and Financial Economics; Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University (AS); Tehran, Iran
چکیده [English]
Modern money creation, which is one of the tools to redistribute wealth and strengthen distributional justice; Based on various laws, such as “the monetary and banking” law, it's considered one of the central bank's discretionary powers. The central bank, as the main institution in creating money and as the institution that preserves the value of the national currency, is obliged to use this discretionary authority within the framework of the constitution and laws and good administration; Otherwise, it may cause severe economic damage to the people. One of the administrative principles that the institution with discretionary authority must pay attention to, is the principle of equality, which must also be considered in applying the authority to money creation. In the capacity of exercising discretionary authority, the administrative organization must constantly measure its performance in accordance with principle of equality and answer the question, "How is it possible to respect the principle of equality in applying the discretionary authority to money creation?" The method of this article is descriptive-analytical and the author's achievement in the research process is that, although the money creation doesn't inherently lead to the production of inequality, the banking system of Iran regulations, systematically create inequality.
کلیدواژه‌ها [English]
money creation, equality, redistribution of wealth, distributive justice, discretionary competence
مراجع
فارسی
الف) کتابها
پتفت، آرین و مرکز مالمیری، احمد (1397). مفهوم و قلمرو اصول کلی حقوق اداری؛ امکان و چگونگی استناد به آن در رسیدگیهای قضایی (نسخة دوم). تهران: پژوهشگاه قوة قضائیه.
توتونچیان، ایرج (1375). اقتصاد پول و بانکداری. تهران: مؤسسة تحقیقات پولی و بانکی.
توتونچیان، ایرج (1384). پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایهداری (نسخة دوم). تهران: توانگران.
توسلی، حسین (1375). مبانی نظری عدالت اجتماعی. تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
رابینز، لایوتل (1383). تاریخ اندیشه اقتصادی. ترجمة آزاد ارمکی، تهران: نی.
کرمی، محمدمهدی و پورمند، محمد (1390). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. تهران: سمت.
مطهری، مرتضی (1380). مجموعه آثار، ج 21. تهران: صدرا.
موسویان، سیدعباس و میثمی، حسین (1396). بانکداری اسلامی، بانکداری مرکزی اسلامی و سیاستگذاری پولی و ارزی. پژوهشکدة پولی و بانکی.
میرمعزی، سیدحسین (1390). نظام اقتصادی اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
هداوند، مهدی و مشهدی، علی (1391). اصول حقوق اداری (در پرتو آرای دیوان عدالت اداری). تهران: خرسندی، چاپ دوم.
ب) مقالات
باقری، علی؛ حسنی، علیرضا و رستمی، ولی (1398). عدالت تقنینی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران. مجلة مبانی فقهی حقوق اسلامی، 9-33.
توسلی، محمداسماعیل؛ مجاهدی مؤخر، محمدمهدی و خرسندی، مرتضی (1399) تبیین ماهیت بانکداری غربی، بانکداری بدون ربا، بانکداری اسلامی. فصلنامة تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 85-108.
حسینی دولتآبادی، سیدمهدی (1393). ترتیبات خلق پول عادلانه. فصلنامة تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 33-46.
سبحانی، حسن و درودیان، حسین (1395). ارزیابی توجیهپذیری خلق پول بهوسیلة سیستم بانکی در نظام بانکداری اسلامی. فصلنامة علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 31-54.
سیفیپور، رویا؛ امین رشتی، نارسیس و نوابی زند، کامران (1397). بررسی آثار سیاست اعتباری خرد بر شاخص توزیعی درآمد به تفکیک استانهای کشور. مجلة اقتصاد مالی، 127-146.
صمصامی، حسین و کیانپور، فرشته (1394). بررسی امکان خلق پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی. فصلنامة معرفت اقتصاد اسلامی.
عالیپناه، علیرضا و تاج لنگرودی، محمدحسن (1396). بررسی فقهی خلق پول بهوسیلة بانکهای تجاری. دوفصلنامة علمی تخصصی پژوهشنامة میانرشتهای فقهی، 65-94.
علوی، سیداسحاق و انس الزرقا، محمد (1379). عدالت توزیعی در اسلامی. نامة مفید، 109-132.
علی اکبریان، حسن (1398). ضابطة عدالت توزیعی در اقتصاد و سیاست. فصلنامة علوم سیاسی، 33-55.
کریمی وردنجانی، رضا؛ حسنزاده سروستانی، حسین؛ قوام، محمدحسین و غفاری، امیر (1399). شناسایی و رتبهبندی عوامل مؤثر بر ایجاد پدیدة بنگاهداری در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران و تبیین پیامدهای حاصل از آن. دوفصلنامة علمی تحقیقات مالی اسلامی، 377-410.
کمیجانی، اکبر؛ ابریشمی، حمید و روحانی، سیدعلی (1397). ماهیت بانک و فرایند خلق پول بانکی؛ نقد دیدگاههای رایج و دلالتها. فصلنامة جستارهای اقتصادی ایران، 1-30.
مرادی، یاسر (1398). چالشهای حقوقی وصول مطالبات مؤسسههای اعتباری. فصلنامة مطالعات مالی و بانکداری اسلامی، 43-68.
مزینی، امیرحسین و قربانی، سعید (1393). نقشة راه مدیریت بهینة سیاست پولی در اقتصاد ایران. فصلنامة سیاستهای مالی و اقتصادی، 41-60.
منظور، داود و عباسی کلاش، مصطفی (1398). نقش شفافیت در کاهش تعارض منافع و جلوگیری از فساد. فصلنامة سیاستهای مالی و اقتصادی، 87-103.
ویژه، محمدرضا (1383). مفهوم اصل برابری در حقوق عمومی نوین. تهران: نشریة حقوق اساسی.
یزدانپناه، محسن (1396). خلق اعتبار، اثر هماهنگی و امکان جهش اقتصادی درنتیجۀ یک سیاستگذاری پولی توسعهای؛ نقدی بر تحلیل دکتر حامد قدوسی. جستارهای مبین، 1-9.
ج) پایاننامهها
حبیباله پورزرشکی، مصطفی (1401). بررسی چالشهای نظام ارزشگذاری وثایق در عملیات بانکداری جمهوری اسلامی ایران و ارائة راهکارهایی بهمنظور تحقق بند 9 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی . تهران: پایاننامة مقطع کارشناسی ارشد؛ دانشگاه امام صادق(ع).
شرفالدین، سیدمحمدعلی (1398). پایاننامة کارشناسی ارشد: مبنا و کارکرد اصل عقلانیت با تحلیل رویه قضایی دیوان عدالت اداری. تهران: پایاننامة مقطع کارشناسی ارشد؛ دانشگاه امام صادق(ع).
د) گزارش پژوهشی
حسینی دولتآبادی، سیدمهدی (1393). آثار و پیامدهای خلق پول بانکهای تجاری. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
انگلیسی
A) Books
Basel II. (June 2004). Basel II: International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards: a Revised Framework. Basel, Switzerland: Basel Committee on Banking Supervision.
Davis, G. (2002). A History of Money, from Ancient Times to the Present Day. Cardiff: University of Wales Press.
Hülsmann, J.G. (2008). The Ethics of Money Production. Ludwig von Mises Institute.
Ingham, G. (2004). The Nature of Money. Cambridge: Polity Press.
B) Articles
Fisher, I. (1936). 100% Money and the Public Debt. Economic Forum, 406-420.
Jakab, Z., & Kamphof, M. (2014). Banks are not intermediaries of loanable funds and why this matters. Bank of England Working Paper, No.529
Werner, R. )2009(.Can banks individually create money out of nothing? - The Theories and the Empirical Evidence. International Review of Financial Analysis.
