پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,500 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,089,817 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,193,331 |
دره شام و مسئله تساهل مذهبی ایلخانان مغول در شمال غرب ایران (جلفا) | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 34، فروردین 1403، صفحه 1-23 اصل مقاله (3.54 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2021.323475.143018 | ||
| نویسندگان | ||
| ثریا افشاری1؛ لیلی نیاکان* 2؛ بهروز عمرانی3؛ محمد مرتضایی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار، گروه باستان شناسی، پژوهشکده باستان شناسی، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه باستان شناسی، پژوهشکده باستان شناسی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| کمیت و کیفیت پژوهش های باستان شناسی دوران اسلامی نشان می دهد که مطالعات هدفمند و دامنه دار جهت شناسایی آثار این دوره از منظر باستان شناسی دارای محدودیت مشهودی است و به همین دلیل دانش ما از این دوران بیشتر محدود به اطلاعات موجود در منابع مکـتوب تاریخـی است. در همین راستا در سال 1398 شمسی، با هدف شناسایی و مطالعۀ محوطه های دورۀ ایلخانی در حاشیۀ رود ارس یک فصل بررسی و شناسایی با تمرکز بر منطقه درۀ شام در شهرستان جلفا در مابین دو استان آذربایجان شرقی و غربی انجام شد که در نتیجۀ آن 53 اثر و محوطۀ باستانی شناسایی و ثبت شد (افشاری، 1398). موقعیت راهبردی و ژئوپولتیکی این منطقه با حوزه های پیرامونی خود چون قفقاز، ترکیه و آسیای مرکزی و نیز موقعیت ژئواکونومیکی آن به عنوان کریدورهای ارتباطی سبب شده که از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره های متأخر فرهنگ های مختلفی در این محدوده شکل گیرد؛ به عبارت دیگر، عمده ترین عامل در روند شکل گیری استقرارهای این منطقه قرارگیری آن در مسیر راه های تجاری، ارتباطات آسان درون منطـقه ای و برون منطقه ای به‌ویژه در دورۀ ایلخانان مغول است که در روند تکاملی فرهنگ های درۀ شام نقش بسزایی داشته است. از سوی دیگر با توجه به اهمیت مذهبی این منطقه در دورۀ ایلخانان مغول که نشانگر تساهل و تسامح مذهبی آنان بر پایۀ سیاست‌گذاری‌های خارجی آنها بود؛ اطلاعات مفیدی از ساختار اجتماعی و مذهبی منطقه در ادوار مختلف فرهنگی به‌ویژه دورۀ ایلخانی به دست آمد؛ به عبارت دیگر بررسی های میدانی و تطابق آنها با متون تاریخی روشنگر این مطلب است که در دورۀ ایلخانان مغول سیاست آزادی مذهبی و فقدان تعصب دینی مغولان که از آن توسط عده ای از پژوهشگران به تسامح و تساهل مذهبی دورۀ حاکمیت ایلخانان یاد می شود (مورگان، 1371؛ ترکمنی آذر، 1383) منتج از یکسری علل و عوامل پیدا و ناپیدا بود که در مجموع برآیندی از سیاست ورزی و سیاسی‌کاری ایشان در امر دین بود. جذب زنان مسیحی در دربار (بیانی، 1391)، انتخاب مشاوران و کارگزاران مسیحی، مراوده با تجار و مبلغان و کشیشان مسیحی و اهتمام عمومی در امور عموم مسیحیان ایران عصر ایلخانی جملگی برآمده از اقتضائات و ضرورت هایی بود که مناسبات داخلی و خارجی روزگار ایلخانان بر آن استوار بوده است. چنانکه با تغییر این مناسبات در اواخر حاکمیت ایلخانان، رویکرد مذهبی آنها بر اساس ضروریات سیاسی تغییر کرد | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شمال‌غرب ایران؛ جلفا؛ دره شام؛ ایلخانان مغول؛ تساهل مذهبی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Sham Valley and the Question of the Ilkhanids’ Religious Leniency in Northwest Iran (Jolfa) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Soraya َAfshari1؛ Liliy Niakan2؛ Behrooz Omrani3؛ Mohammad Mortezayi3 | ||
| 1Ph.D Graduate, Department of Archaeology, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran, | ||
| 2Assistant Professor Department of Archeology. Archaeological Research Institute. Tehran.Iran | ||
| 3Associate Professor Department of Archeology. Archaeological Research Institute. Tehran.Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Archaeological inquiries into the Islamic period show both in quantity and quality that targeted and wide-ranging studies aiming to identify the pertinent monuments and sites have obvious limitations, and for this very reason our understanding of this time period is mainly limited to the information deriving from textual evidence. Accordingly, with the aim of identifying and studying the Ilkhanid sites on the banks of the Aras, a season of reconnaissance survey was carried out in 2019. Focusing on the Sham Valley region of Jolfa County on the border of the two Iranian provinces of East and West Azerbaijans, the fieldwork recorded 53 monuments and sites (Afshari,2019). Given the region’s strategic, geopolitical position in the vicinity of such regions of Caucasia, Turkey and Central Asia as well as its obvious location on major regional lines of communication, several different cultures flourished there spanning in date the second millennium BC to the latest periods. In other words, the foremost factor responsible for the formation of settlements was the region’s location on trade routes and its easy intra- and extra-regional communications, especially during the Ilkhanid period, which played a conspicuous part in the cultural evolution of the Sham Valley. Concurrently, given the region’s religious importance under the Ilkhanid rulers which echoes their religious clemency as part of their foreign policies, revealing data were obtained regarding the local social and religious structures in different periods, especially the era in question. In other words, the correspondence between the field survey’s findings and the historical texts make it clear that the Ilkhanids’s lack of religious prejudice, termed as religious toleration, was an upshot of a series of apparent and latent factors, which in general stemmed from the political orientations they adopted towards religious convictions (Morgan,2004؛ Torkamani Azar,1992 ). Recruitment of Christian females in the court (Bayani, 2011), employing Christian advisors and agents, maintaining contacts with Christian businessmen, missionaries and priests, and the particular attentions paid to the affairs of the Christian populations in Iran were all driven by the prerequisites underpinning their internal and external relations as it is evidenced by the fact that the changes in such relationships in the later Ilkhanid period would be associated with changes in the religious approaches due to political developments | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Northwestern Iran, Jolfa, Sham Valley, Mongol Irk, religious tolerance | ||
| مراجع | ||
|
آقسرایی، محمودبن محمد مشهور به کریم آقسرایی (1362)، تاریخ سلاجقه یا مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیار، به اهتمام و تصحیح عثمان توران، اساطیر.
اشپولر، برتولد (1384)، تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، تهران، علمی و فرهنگی.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1340)، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابوالفداء (1349)، تقویم البلدان، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1348)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اولیا چلبی (1338). سیاحتنامه اولیا چلبی، قسمت آذربایجان و تبریز، ترجمه و تلخیص حاج حسین نخجوانی، تبریز، چاپخانه شفق.
اولئاریوس، آدام (1385)، سفرنامه اولئاریوس: ایران عصر صفوی از نگاه یک آلمانی، ترجمۀ احمد بهپور، تهران، نشر ابتکار نو.
اقبال آشتیانی، عباس(1364)، تاریخ مغول: از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران، امیرکبیر.
افشاری، ثریا (1398)، بررسی باستانشناختی دره شام در دورۀ ایلخانی، در حوزه فرهنگی ارس، آرشیو پژوهشکده باستانشناسی (منتشر نشده).
باسانی، آ (1381)، دین در عهد مغول، تاریخ ایران کمبریج. جی. آ. بویل، ترجمۀ حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، صص 520-509.
بیانی، شیرین (1371)، دین و دولت در ایران عهد مغول، جلد دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــــــ (1391)، مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
بویل، جی. آ (1381)، تاریخ دودمانی و سیاسی ایلخانان، تاریخ ایران کمبریج، جلد پنجم، ترجمۀ حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
بغدادی، ابوالقاسم محمدبن حوقل (1366)، سفرنامۀ ابن حوقل: ایران در «صوره الارض»، ترجمه و توضیح جعفر شعار، تهران، امیرکبیر.
پیگولوسکایا، ن.و؛ و دیگران (1353)، تاریخ ایران: از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، امیرکبیر
ترکمنی آذر، پروین (1383)، تاریخ سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران (از ورود مسلمانان به ایران تا تشکیل حکومت صفویه)، تهران، مؤسسه شیعهشناسی.
تاورنیه، ژان باتیست (1336)، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، تجدید نظر کلی و تصحیح حمید شیرانی، تهران، کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأییدیه اصفهان.
جوزجانی، منهاج الدین عثمان بن سراج الدین معروف به قاضی منهاج سراج (1343)، طبقات ناصری، جلد دوم، به تصحیح و مقابله و تحشیه و تعلیقات جدید عبدالحی حبیبی، کابل، انجمن تاریخ افغانستان.
خاماچی، بهروز(1370)، فرهنگ جغرافیایی آذربایجانشرقی، تهران، سروش.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین (1353)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، جلد چهارم، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران، خیام.
خزائیلی، باقر (1386)، وضعیت ارامنه ایران در عصر شاه‌عباس اول، مجله پژوهشنامه تاریخ، سال سوم، شمارۀ دهم، صص 19-1.
رویمر، هانس روبرت (1380)، ایران در راه عصر جدید: تاریخ ایران از 1350-1750، ترجمۀ آذر آهنچی، تهران، دانشگاه تهران.
ساندرز، جان جوزف (1361)، تاریخ فتوحات مغول، ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران، امیرکبیر.
طباطبائی تبریزی، محمدرضا (1386)، هدایة الحجاج: سفرنامه مکه، به تصحیح رسول جعفریان، قم، مورخ.
کلاویخو، روی گنزاله دو (1366)، سفرنامه کلاویخو، ترجمۀ مسعود رجبنیا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
گروسه، رنه (1365)، امپراتوری صحرانوردان، ترجمۀ عبدالحسین میکده، تهران، شرکت علمی و فرهنگی.
منجم یزدی، ملا جلالالدین محمد (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، به کوشش سیفالله وحیدنیا، تهران، وحید.
مستوفی قزوینی، حمدالله (1331 ه.ق)، نزهة القلوب، اهتمام و تصحیح گای لسترنج انگلیسی، تهران، بینا.
مانوکیان، آرپی (1394)، مهاجرنشینهای ارمنی در ایران، فصلنامه فرهنگی ارمنیان پیمان، شمارۀ 74، صص 57-8.
مورگان، دیوید (1371)، مغولها، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، نشر مرکز.
مرتضوی، منوچهر (1370)، مسائل عصر ایلخانان، تهران، مؤسسه آگاه.
معلوف، امین (1369)، جنگهای صلیبی از دیدگاه شرقیان،ترجمۀ هوشنگ مهدوی، تهران، البرز
هویان، آندرانیک(1382)، کلیساهای ارمنیان ایران، تهران، اداره کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی.
همدانی، رشیدالدین فضلاله بن عمادالدوله ابوالخیر (1358/1940 م)، تاریخ مبارک غازانی: داستان غازان خان، به سعی و اهتمام و تصحیح کارلیان، لندن، اوقاف گیب.
همدانی، رشیدالدین فضل اله بن عمادالدوله ابوالخیر (1338)، جامع التواریخ، جلد دوم، به کوشش بهمن کریمی، تهران، شرکت نسبی حاج محمدحسین اقبال و شرکا.
هرودت (1384). تاریخ هرودت، ترجمۀ هادی هدایتی، تهران، دانشگاه تهران.
یزدی شیرازی، شرف‌الدین عبدالله بن عزالدین فضلالله بن نعیم (1388)، وصاف الحضره، تجزیة الامصار و تزجیة الاعصار، جلد دوم. تهران. طلایه
یعقوبی، ابن واضح (1356)، البلدان، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـــــــــــــــــ(1353)، هفت کشور یا صور الاقالیم، تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
Abu al-Fida. 1970. Taghvim al-Boldan, Translated by Abdul Mohammad Aiati, Tehran, Iran Culture Foundation. [in Persian]. Afshari, S. 2018. Archaeological Survey of the Sham Valley in the Ilkhanid Period, in the Aras Cultural Region, Tehran, The ICAR Archive, (Unpublished Report). [in Persian]. Al-Qashani, Abulqasem Abdullah bin Muhammad.1969. Tarikh-e Oljaytu, Edited by Mahin Hambali, Tehran, Bongah-e Tarjoma va Nashr-e Ketab, [The Institute for Translation and Publication].[in Persian]. Aqsarai, Mahmoud bin Muhammad.1983. The history of Slejuks or Masamerat ol-Akhbar va Masairat el-Akhyar, Edited by Osman Turan, Tehran, Asatir. [in Persian]. Basani, A. (2002) Religion in the Mughal Era, Cambridge History of Iran: Volume V. Edited by J. A. Boyle. Translated by Hassan Anoushe. Tehran: Amir Kabir. pp. 520-509 [in Persian]. Bayani, S. 1992. Religion and government in Iran during the Mughal era. Volume II, Tehran, Iran University Press [Markaz-e Nashr-e Dneshgahi].[in Persian[. Bayani, S. 2011. The Mughals and the Ilkhanid State in Iran, Tehran, The Organization for Researching and Composing University Textbooks, SAMT. [in Persian]. Boyle, J. A. 2002. The Saljuq and Mongol Periods, The Cambridge History of Iran, Volume V, Translated by Hassan Anoushe, Tehran, Amir Kabir. [in Persian]. Clavijo, Ruy González De. 1987. Ruy González de Clavijo. Embassy to Tamerlane 1403–1406. Translated by Masoud Rajabnia. Tehran: Bongah-e Tarjoma va Nashr-e Ketab [The Institute for Translation and Publication].[in Persian]. Evliya Çelebi, M. 1959.Seyahatname [book of travels], Azerbaijan and Tabriz Section. Translated and Summarized by Haj Hossein Nakhjavani. Tabriz: Shafaq-e Tabriz Publishing House. [in Persian]. Grousset, R. 1986. The Empire of the Steppes. Translated by Abdul Hossein Mikadeh, Tehran: Elmi- va-Farhangi [Scientific and Cultural Publications].[in Persian]. Hamadani, Rashid al-Din Fadl Allah. 1940/1358 AD. Geschichte Ġāzān-Hān’s aus dem Ta’rīh-i-Mubārak-i- Ġāzānī. Translated by Karl Emil Oskar Jahn. London: E. J. W. Gibb Memorial New Series, Vol. XIV. [in Persian]. Hamadani, Rashid al-Din Fadl Allah. 1959. Jāmiʿ Al-Tawārīkh, Volume II, Edited by Bahman Karimi. Tehran, Haj Mohammad Hossein Iqbal and Associates Heritage Company. [in Persian]. Herodotus.2005. Histories, Translated by Hadi Hedayati, Tehran, Tehran University Press. [in Persian[. Hovian, A. 2003. Armenian Churches of Iran, Tehran, Research Institute of Cultural Heritage & Tourism. [in Persian]. Ibn Hawqal, Abu’l-Qāsem Mohammad Baghdadi. 1987. Ibn Hawqal's travelogue: Iran in "Ṣūrat al-’Arḍ [The face of the Earth]". Translated by Jaʻfar Shiʻār, Tehran, Amir Kabir. [in Persian]. Iqbal Ashtiani, A. 1985. The Mughal History: From Genghis’ Invasions to the Rise of the Timurid State, Tehran, Amir Kabir. [in Persian]. Istakhari, Abu Ishaq Ibrahim. 1961. al-Masalik wa-l-Mamalik [Book of Roads and Kingdoms], Edited by Iraj Afshar, Tehran, Bongah-e Tarjoma va Nashr-e Ketab [The Institute for Translation and Publication].[in Persian]. Juzjani, Minhaj-i Siraj .1964. Tabaqat-i Nasiri, Volume IIm Edited and Revised by Abdul Hai Habibi. Kabul: Afghan History Association. [in Persian]. Khamachi, B. (1991) Geographical Encyclopedia of East Azerbaijan, Tehran: Soroush [in Persian]. Khazaili, B. 2007. “Iranian Armenians in the Reign of Shah Abbas I”, Journal of History Research [Pazhuhesh-Naame-ye Tarikh] Vol. 3, 10, pp 1-19. [in Persian]. Khwandamir, Ghiyath al-Din Muhammad. 1974. Ḥabīb al-siyar fī akhbār afrād al-bashar [The Beloved of Careers Reporting on the Multitudes of People, Volume IV, Under the supervision of Mohammad Dabir Siaghi. Tehran: Khayyam. [in Persian]. Maalouf, A. 1990.Les Croisades vues par les Arabes. Translated by Houshang Mahdavi. Tehran: Alborz. [in Persian]. Manookian, A. 2014. “Armenian Immigrants in Iran”. Peyman Armenian Cultural Quarterly, Vol. 74, pp. 8-57. [in Persian]. Monajem Yazdi, Jalal al-Din Mohammad. 1987. Tarikh-e Abbasi or the Roozname-ye Molla Jalal [The History of Abbas – Molla Jalal newspaper] Edited by of Saifullah Vahidnia. Tehran: Vahid Publications. [in Persian]. Morgan, D. 1992. The Mongols. Translated by Abbas Mokhber. Tehran: Nahr-e Markaz. [in Persian]. Mortazavi, M. 1991. The Issues of the Ilkhanid Era. Tehran. Agah Institute. [in Persian]. Mustawfi Qazvini, Hamdallah. 1983. Nuzhat al-Qulub. Edited by Guy Le Strange. Tehran. [in Persian]. Olearius, A. 2006. Olearius' Voyages & Travels: Safavid Iran from a German's Perspective. Translated by Ahmad Behpour. Tehran: Ebtekar-e No Publication. [in Persian]. Pigolevskaya, N. V. 1974. Goroda Irana: From Ancient Times to the End of the Eighteenth Century. Translated by Karim Keshavarz. Tehran: Amir Kabir. [in Persian]. Roimer, H. R. 2000. Neuzeit iranische Geschichte von 1350 - 1750. Translated by Azar Ahanchi. Tehran: Tehran University Press. [in Persian]. Saunders, J. J. 1982. The History of the Mongol Conquests. Translated by Abulghasem Halat. Tehran: Tehran University Press. [in Persian]. Spoeler, B. 2005. History of Mongols in Iran. Translated by Mahmoud Mir Aftab. Tehran: Elmi- va-Farhangi [Scientific and Cultural Publications].[in Persian]. Tabatabaei Tabrizi, M. 2016. Hidayat ol-Hujjaj: The Travelogue to Mecca. Edited by Rasul Jafarian. Qom: Movarrikh [Historian Press].[in Persian]. Tavernier, J. B. 1957. Les six voyages de Jean-Baptiste Tavernier. Translated by Abu Turab Nouri, General Revision and Edition by Hamid Shirani. Tehran: Sana'i Library and Bookstore of Isfahan. [in Persian]. Torkamani Azar, P. 2004. The Political History of Twelver Shiites in Iran (From the Arrival of Muslims to Iran Until the Formation of the Safavid State) Tehran: the Institute of Shi’ite Studies. [in Persian]. Wassaf Yazdi Shirazi, Sharaf al-Din Abdullah. 2009. Wassaf al-Hazrat, Tajziyat al-amṣār wa-tazjiyat al-a'ṣār (The allocation of cities and the propulsion of epochs), Volume II. Tehran: Talayeh. [in Persian]. Yaqoubi, Ahmad bin Ishaq. 1977. Kitab al-Buldan (Book of the Countries), Translated by Mohammad Ebrahim Aiati. Tehran: Bongah-e Tarjoma va Nashr-e Ketab [The Institute for Translation and Publication][in Persian]. -------------1974. Haft-Keshvar or Ṣuwar al-Aqālīm. Edited by Manouchehr Sotoudeh. Tehran: Iranian Culture Foundation. [in Persian]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 563 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 350 |
||