حیاتی, زینب, نژاد ابراهیمی, احد, سلیمانی, مریم. (1402). جایگاه پله در پیوند با زندگی ساکنین خانه‌های تاریخی دزفول بر اساس مدل مکان کانتر (خانه‌های دوره‌های قاجار و پهلوی). , 28(3), 75-89. doi: 10.22059/jfaup.2024.359373.672875
زینب حیاتی; احد نژاد ابراهیمی; مریم سلیمانی. "جایگاه پله در پیوند با زندگی ساکنین خانه‌های تاریخی دزفول بر اساس مدل مکان کانتر (خانه‌های دوره‌های قاجار و پهلوی)". , 28, 3, 1402, 75-89. doi: 10.22059/jfaup.2024.359373.672875
حیاتی, زینب, نژاد ابراهیمی, احد, سلیمانی, مریم. (1402). 'جایگاه پله در پیوند با زندگی ساکنین خانه‌های تاریخی دزفول بر اساس مدل مکان کانتر (خانه‌های دوره‌های قاجار و پهلوی)', , 28(3), pp. 75-89. doi: 10.22059/jfaup.2024.359373.672875
حیاتی, زینب, نژاد ابراهیمی, احد, سلیمانی, مریم. جایگاه پله در پیوند با زندگی ساکنین خانه‌های تاریخی دزفول بر اساس مدل مکان کانتر (خانه‌های دوره‌های قاجار و پهلوی). , 1402; 28(3): 75-89. doi: 10.22059/jfaup.2024.359373.672875
جایگاه پله در پیوند با زندگی ساکنین خانه‌های تاریخی دزفول بر اساس مدل مکان کانتر (خانه‌های دوره‌های قاجار و پهلوی)
1دانشجوی دکتری معماری اسلامی، گروه معماری ، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
2استاد گروه معماری ، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
3استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران.
چکیده
پله در خانه‌های ایرانی همچون خانه‌های تاریخی دزفول می‌تواند علاوه بر جنبۀ ارتباطی آن، تجربۀ زیستی متفاوتی را برای ساکنین آن رقم زند و در جایگاه مکان ارزیابی گردد. این پژوهش که قصد دارد با استفاده از مدل کانتر جایگاه پله را در خانه‌های تاریخی دزفول ارزیابی نماید، با رویکردی کیفی و با اتکا به روش تئوری داده بنیاد انجام شده است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های عمیق نیمه‌‌ساختاریافته با ساکنین خانه‌ها، برداشت‌های پلانی و مشاهدات میدانی، حاصل و با کدگذاری تجزیه و تحلیل شدند. 26 نمونه از خانه‌هایی که معیارهای انتخاب پژوهش را داشته‌اند، شناسایی و مستندات لازم برای تحلیل یکایک آنها گردآوری شد. اصلی‌ترین معیارهای انتخاب نمونه‌ها، رواج در دورۀ زمانی خود و دسترسی به آنها بوده است. یافته‌ها حاکی از این است، نقش پله در سه دسته «فعالیت»، «کالبد» و «معنا» در برگیرنده مقولاتیاست که بیش از یک فضای ارتباطی در خانه‌های تاریخی دزفول به ایفای نقش می‌پردازد. «اجتماع‌پذیری»، «سلسله‌مراتب فضایی»، «نماد و نشانه»، «هویت‌پذیری»، «خاطره‌انگیزی»، «تداوم و پیوستگی فضایی»، «مرزبندی» و «غنای بصری» از جمله نقش‌های پله در خانه‌های تاریخی دزفول هستند. بطور کلی پله در خانه‌های دزفول، با انطباق فعالیت‌های انسانی با کالبد معماری از طریق همگرایی سه مؤلفۀ مذکور سیستمی یکپارچه را پیکربندی نموده است.
1Ph.D. Student of Islamic Architecture, Tabriz Islamic Art University, Iran.
2Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran.
3Assistant professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran University of Art, Tehran, iran.
چکیده [English]
Stairs, serving as vertical communication elements, has historically connected different spatial layers with Iranian houses, particularly evident in the architectural heritage of Dezful historical houses. . This research employs Canter's model to evaluate the positioning of the stairs during theQajar and Pahlavi periods in Dezful considering its significance in the evolution of human habitation . Through qualitative inquiry, this research explores the position of the stairs in the historical houses of Dezful (Qajar and Pahlavi periods) based on the inductive approach and the Grounded Theory method. Primary data collection involved 21 semi-structured interviews with residents, grounded observations and plan analyses of 26 selected houses. In this process, 15 samples of houses that met the selection criteria of the research were identified and necessary documents were collected for the analysis of each of them. The primary criteria for selecting these samples were their prevalence during their respective historical periods and the accessibility of their residents. Subsequently, 11 additional similar houses were visited to gather further information and to review and refine the identified categories.. Findings reveal that in the historical houses of Dezful, stairs are strategically positioned within the spatial fabric , influencing "bodily engagement", "activities" and "symbolic meaning". Consequently, stairs, along with other spatial elements, have contributed to creating a unique living experience in Dezful houses. Key aspects associated with stairs in these historical houses include "Sociability," "Spatial Hierarchy," "Symbol and Sign," "Identity," "Memorability," "Spatial Continuity and Connectivity," "Bordering and Territorialization," "Climatic Comfort," "Orientation," "Interspatial Aspect," and "Visual Richness." Overall, it can be concluded that the stairs in Dezful houses have established a continuous and integrated system that harmonizes human activities with the architectural design by intertwining "body," "activity," and "meaning."
کلیدواژه‌ها [English]
Historical houses of Dezful, communication space of stair, Canter's model, stairs in Dezful houses
مراجع
آقالطیفی، آزاده؛ حجت، عیسی (1396)، بررسی تاثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 23 (4)، 41-54. 20.1001.1.22286020.1397.23.4.4.2
- حائری مازندرانی، محمدرضا (1388)، خانه، فرهنگ، طبیعت در معماری ایران، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
- حبیبی، رعناسادات (1387). تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان، هنرهای زیبا، -(35)، 39-50. SID. https://sid.ir/paper/5686/fa
- حبیبی، محسن؛ زهرا، اهری (1372)، الگوی ساخت مسکن در شهرهای خوزستان. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
- حیدری، علی اکبر؛ بهدادفر، نازگل (1395)، بررسی وجوه مختلف معنای مکان از دید معماران و غیر معماران. باغ نظر، 13(43)، 117-128. SID. https://sid.ir/paper/520595/fa
- داعی‌پور، زینب (1392)، گذر و خانه در بافت سنتی دزفول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- راپاپورت، آموس (1384)، معنی محیط ساخته شده، ترجمه فرح حبیب، تهران: انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری.
- ربوبی، مصطفی؛ رحیمیه، فرنگیس (1353)، شناخت شهر و مسکن بومی ایران در شرایط آب و هوایی گرم و نیمه مرطوب- دزفول و شوشتر، انجمن دانشجویان دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران.
- سالینگروس، نیکاس آنجلوس (1387)، یک نظریه معماری، ترجمه زهیر متکی؛ سعید زرین مهر، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
- سروش، مهرنوش (1383)، باززنده‌سازی عرصه‌های تاریخی شهر- طراحی و احیای محله مسجد جامع دزفول، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران.
- شاهچراغی، آزاده؛ بندرآباد، علیرضا (1399)، محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.
- فراستخواه، مقصود (1395)، روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تاکید بر «نظریه برپایه» (گراندد تئوری GTM) ، تهران: آگاه.
- فلامکی، محمدمنصور (1391)، اصل‌ها و خوانش معماری ایران، تهران: نشر فضا.
- فلاحت، محمد صادق (1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 1 (26)، 57-66.
- فون‌مایس، پیر (1391)، نگاهی به مبانی معماری (از فرم تا مکان) همراه با تحلیل و قیاس با مبانی معماری ایران، ترجمه و تعلیق سیون آیوازیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- صدوقی، آزاده؛ معماریان، غلامحسین (1389)، کاربرد روش تحقیق کیفی برای فهم ابعاد عاطفی مکان (نمونه موردی: فضای زیرزمینی شوادان)، نامه معماری و شهرسازی، 3(5) ، 119-134. 10.30480/AUP.2011.185
- علی‌پور، ربابه؛ محمودی، امیر سعید و آقالطیفی، آزاده (1399)، بررسی ارتباط عوامل مؤثر بر سبک زندگی و کالبد خانه معاصر در شهر مشهد، نشریه اندیشه معماری، 4 (8)، 84- 69. 10.30479/AT.2020.11077.1253
- عینی‌فر، علیرضا؛ علی‌نیای‌مطلق، ایوب، (1393)، تبیین مفهوم بیرون و درون در فضاهای مابین مسکن آپارتمانی مطالعه موردی بالکن در سه نمونه از مجموعه های مسکونی تهران، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 19 (2)، 55-66. 10.22059/JFAUP.2014.55391
- عینی‌فر، علیرضا؛ آقالطیفی، آزاده (1390)، مفهوم قلمرو در مجموعه‌های مسکونی (مطالعه مقایسه‌ای دو مجموعه مسکونی در سطح و در ارتفاع در تهران، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 3 (47)، 17-28. 20.1001.1.22286020.1390.3.47.2.8
- عینی‌فر، علیرضا؛ آقالطیفی، آزاده و حیاتی، زینب (1399)، سیر تحول قلمروهای ثانویه، در درون خانه‌های دزفول، نشریه صفه، 30 (91)، 27-48. 10.29252/SOFFEH.30.4.27
- کاپن، دیوید اسمیت (1392)، مبانی نظری معماری، ترجمه علی یاران، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
- گیدنز، آنتونی (1378)، تجدد و تشخص، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
- گروتر، یورگ کورت (1390)، زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد، عبدالرضا همایون، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- مبینی‌دهکردی، علی (1390)، معرفی طرح‌ها و مدل‌ها در روش تحقیق آمیخته، فصلنامه راهبرد، 20(60)، 217-234. SID. https://sid.ir/paper/89124/fa.
- مندگاری، کاظم؛ محمدی، محسن (1391)، نقش معنا در تعیین ویژگی های کارکرد سازگار با بقایای بناهای تاریخی. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 2 (2)، 99-110. 20.1001.1.26453711.1391.2.2.7.9
- نوربرگ- شولتز، کریستین (1382)، معماری: معنا و مکان، ترجمه ویدا نوروز برازجانی، تهران: نشر جان جهان.
- Altman, I& Low, S.M. (1992). Place Attachment, Plenum Press, New York.
- Carmona, M., & Tiesdell, S. (2003). Public Places-Urban Spaces, Architectural Press, Elsevier, Oxford
- Canter, D. (1977). The pschology of place, the architectural press, London.
- Cassidy, T. (2013). Environmental psychology: Behaviour and experience in context. UK: Psychology Press.
- Capon, D. S. (1999). Architectural Theory, Le Corbusier's Legacy: Principles of Twentieth-century Architectural Theory Arranged by Category (Vol. 2). Wiley.
- Marcus, C. C. (1997). House as a mirror of self: Exploring the deeper meaning of home. Nicolas-Hays, Inc.
- Gifford. R. (2007). Environmental psychology, Principles And Practice. Publisher: Colville,WA: Optimal Books. - Hayward, D. G. (1975). Home as an environmental and psychological concept, Landscspe, 20, pp. 2-9.
- Rapoport, A. (1969). House from and culture, Englewood cliffs, NJ: prentice- Hall.
- Relph, E. (1976). Place and placelessness, London: pionnet. - Sime, J. D. (1986). Creating places or designing spaces? Journal of Environmental Psychology, 6 (1),49-63. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(86)80034-2
- Turner, P., & Turner, S. (2006). Place, sense of place, and presence. Presence: Teleoperators & Virtual Environments, 15(2), 204-217. https://doi.org/10.1162/pres.2006.15.2.204
- Tuan, Y. F. (1977). Space and place: The perspective of experience. U of Minnesota Press.
