1دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2دانشیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران
چکیده
اِعمال زور برای جلوگیری از خودکشی یا خودزنی شدید به‌عنوان یکی از موانع مسؤولیت کیفری در برخی از قوانین کیفری دنیا از جمله قانون جزای نمونة آمریکا با رعایت شرایطی تجویز شده است. حقوق ایران نسبت به این پدیده، موضع صریحی ندارد و ازاین‌رو، جرم نبودن خودکشی یا خودزنی ممکن است مشروعیت مقابله با آن را به چالش بکشد. هدف این پژوهش، آن است که با توسل به برخی قواعد حقوق کیفری، مانند دفاع مشروع، قاعدة احسان و قانون خودداری از کمک به مصدومین و رفع مخاطرات جانی (1354)، ایدة اِعمال زور در برای مقابله با خودکشی و خودزنی را توجیه کند. روش و چارچوب پژوهش در این مقاله، توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و مقاله‌ها و بهره‌گیری از قوانین کیفری مرتبط با موضوع است. یافته‌ها نشان می‌دهند، مشاهده‌گر خودکشی در صورت توانایی به دفع خطر، مکلف به مقابله با آن است و ماده واحدۀ قانون خودداری از کمک به مصدومان و رفع مخاطرات جانی (1354) مؤید این دیدگاه است. در مواردی نیز که مرتکب خودکشی یا خودزنی، کمتر از هجده سال داشته باشد، مشاهده‌گر به موجب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان (1399)، مکلف به ممانعت از نتیجه یا تشدید آن است. همچنین، اگر مشاهده‌گر بر اساس تعهد یا وظیفة قانونی ملزم به مراقبت از دیگری باشد، انفعال او در برابر خودکشی یا خودزنی می‌تواند با رعایت شرایط مادة 295 قانون مجازات اسلامی (1392)، جنایت محسوب شود. به‌نظر می‌رسد، رضایت به مرگ خودخواسته (اُتانازی) یا برخی خودزنی‌های ناروا، مانند خودآزاری مازوخیستی، میل شدید به جراحت در جریان فعالیت جنسی، فرو کردن تیغ یا چاقو در بدن، ختنة دختران و نظایر این‌ها، مانع اِعمال زور نمی‌شود.
Applying Force to Prevent Suicide and Self-mutilation
نویسندگان [English]
Hossein Aghaienia1؛ Hadi Rostami2
1Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Iran
2Associate Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]
Applying force to prevent suicide or severe and illegal self-mutilation as one of the obstacles to criminal responsibility has been approved in some of the world's criminal laws, such as the American Model Penal Code. Iranian Law does not have a clear position on this matter. The purpose of this research is to prove the idea of using force against a person who is trying to commit suicide or self-mutilation by resorting to some legal rules, such as Self-Defense. The present study was carried out using a descriptive-analytical method and library resources. The findings of the research indicate the use of force against suicide, due to the fear of life danger, based on the Penal Law, Refusing to Help the Injured and Remove Life Risks (1975), is mandatory, provided it is possible and capable. In cases where the perpetrator of suicide or self-mutilation is under eighteen years of age, the observer is obliged to prevent it according to the Statute on Protection of Children and Adolescents (2019). Also, if the observer is required to protect another according to his legal obligation or duty, inaction against suicide or self-mutilation can be considered a crime by observing the conditions of Article 295 of the Islamic Penal Code (2012). It seems, consenting to self-inflicted death (euthanasia) or some illegal self-mutilation, such as masochistic self-harm, a strong desire to injure during sexual activity, inserting a razor or knife into the body, circumcision of girls, and the like, does not prevent the use of force.
کلیدواژه‌ها [English]
Applying force, suicide, self-mutilation, defense, danger to life
مراجع
منابع
الف) فارسی
آقایی‌نیا، حسین (1402). حقوق کیفری اختصاصی (3)؛ جرائم علیه تمامیت جسمانی اشخاص (جنایات). چ بیستم، تهران: میزان.
آقایی‌نیا، حسین؛ محمودی جانکی، فیروز (1400)، «مترجمان». قانون جزای نمونه ایالات متحدة آمریکا و یادداشت‌های توضیحی. چ اول، تهران: میزان.
برزگر، مهری (1401). «مطالعة تطبیقی رضایت بزه‌دیده بر ایراد صدمة بدنی در حقوق ایران و آلمان». مجلة آموزه‌های حقوق کیفری، 19(24).
پرادل، ژان (1386). جرائم علیه اشخاص؛ آسیب‌های جسمی. ج 2، ترجمة مجید ادیب، چ اول، تهران: میزان.
پناهی، محمد (1398). «تحلیل جنایت ناشی از ترک فعل در قانون مجازات ایران». دوفصلنامة مطالعات حقوق اسلامی، 5(11).
دورکهیم، امیل (1401). خودکشی. ترجمة نادر سالارزاده امیری، چ چهارم، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
رستمی، هادی (1399). حقوق کیفری و لیبرالیسم؛ بررسی کیفر در سنّت فلسفی لیبرال. چ اول، تهران: نگاه معاصر.
رستمی، هادی (1398). «وقوع جنایت در چارچوب ترک فعل ناشی از وظیفه»، در: «افق‌های نوین حقوق کیفری، نکوداشت‌نامة استاد دکتر حسین آقایی‌نیا»، چ اول، تهران: میزان.
روح‌الله‌زاده اندواری جواد؛ یداله‌پور، محمد هادی؛ خفری، ثریا؛ شعبانی فرامرزی، آسیه (1399). «بررسی نگرش دانشجویان تخصصی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل نسبت به مرگ از روی ترحم». مجلة دین و سلامت، بهار و تابستان، 8(1).
شمس ناتری، محمدابراهیم؛ عبدالله‌یار، سعید (1389). «دفاع مشروع و مبانی مشروعیت آن». مجلة مطالعات حقوقی، 2(2).
قاری سید فاطمی، سید محمد (1401). حقوق بشر معاصر؛ جستارهایی تحلیلی در حق‌ها و آزادی‌ها. چ ششم، تهران: نگاه معاصر.
قورچی‌بیگی، مجید (1398). «واکاوی جرم‌انگاری ترک فعل در تقابل دو اصل خودمداری و رفاه». پژوهشنامة حقوق اسلامی، 20(1) (پیاپی 49).
قورچی‌بیگی، مجید و حسینی، سید حمید (1396). «امکان‌سنجی شرکت فاعل و تارک فعل در وقوع جرم». فصلنامة مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه تهران، 4(1).
کانت، ایمانوئل (1399). درس‌های فلسفة اخلاق. ترجمة منوچهر صانعی درّه‌بیدی، چ هفتم، تهران: نقش‌ونگار.
کلارکسون، کریستوفر (1398). تحلیل مبانی حقوق جزای عمومی. ترجمه و توضیح: حسین میرمحمد صادقی، چ سوم، تهران: جنگل، جاودانه.
16. گرجی، ابوالقاسم (1386)، مجموعه مقالات حقوقی. چ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
17. علی‌آبادی، عبدالحسین (1392). حقوق جنایی. ج 1، چ پنجم، تهران: فردوسی.
عسگری، رضا؛ خدری خان‌آبادی، عبدالرضا و صالحی، سیدمهدی (1393). «حرمت خودکشی در قرآن و سنت و راه‌های پیشگیری از آن». دوفصلنامة پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، 5(1).
لشکری، سمیه؛ اسدی، حسن (1399). «آثار اخلاقی پذیرش خودکشی مساعدت‌شده در حقوق ایران». فصلنامة حقوق پزشکی، 14(52).
لفیو، واین آر (1397). سببیت، قتل و صدمات بدنی در نظام کیفری ایالات متحدة آمریکا. ترجمة حسین آقایی‌نیا، چ چهارم، تهران: میزان.
محمودی جانکی، فیروز (1386). «مبانی فلسفی منع حقوقی و کیفری ایراد ضرر به خود». فصلنامة حقوق،37(1).
مستفیضی، سروناز؛ بالوی، مهدی (1396). «حق مرگ در اسناد بین‌المللی حقوق بشر». فصلنامة تحقیقات حقوقی معاهده، 1(1).
مشکات، سیدمصطفی (1398). از جنین‌آزاری تا کودک‌آزاری: ایران، آمریکا و انگلستان. چ اول، تهران: میزان.
ناصح، لادن؛ شیرانی، امین؛ تقوی لاریجانی، ترانه؛ مردانیان دهکردی، لیلا (1396). «دیدگاه دانشجویان سال آخر پزشکی و پزشکان متخصص در رابطه با اتانازی یا مرگ از روی ترحم». فصلنامة آموزش و اخلاق در پرستاری، 6(3 و 4).
هوساک، داگلاس (1396). «حقوق کیفری به‌مثابة آخرین راه‌حل». ترجمة مهرانگیز روستایی، در: غلامی، حسین، اصل حداقل بودن حقوق جزا، چ دوم، تهران: میزان.
یزدیان جعفری، جعفر (1393). «بررسی جرم خودداری از کمک به افراد در معرض خطر». فصلنامة حقوق پزشکی، 8(31).
ب) انگلیسی
Appel, J. (2007). "A Suicide Right for the Mentally Ill? A Swiss Case Opens a New Debate". Hastings Center Report. May-Jun; 37(3), 21-23. doi: 10.1353/hcr.2007.0035. PMID: 17649899.
Columba, M. (2007). Suicide-Related Behaviour: Understanding, Caring and Therapeutic Responses. Chichester, England: John Wiley & Sons.
Coroners and Justice Act 2009, Section 59. In: Legislation.gov.uk
Costa, Michael and Duffy, Mark (1991). Labor, prosperity and the nineties: beyond the bonsai economy. (2nd ed.), Sydney: Federation Press.
Leenaars, Antoon A (2003), “Suicide and Human Rights: A Suicidologist's Perspective”, Vol. 6, No. 2, Violence, Health, and Human Rights, Published By: The President and Fellows of Harvard College. https://doi.org/10.2307/4065433.
