انتشار یک مقاله در یک مجله علمی با ساختار داوری، بخش پر اهمیت در تولید دانش است. این بخش نشان‌دهنده کیفیت کاری، استفاده از روش علمی و انعکاس مستقیم توانمندی‌های نویسندگان و مؤسسات پشتیبان آن‌هاست. بنابراین بسیار مهم است که تولیدکنندگان دانش، رفتار اخلاقی مورد انتظار را برای همه طرفین درگیر در انتشار مقاله در نظر بگیرند. طرف‌های درگیر در انتشار شامل نویسنده (گان) مقاله، سردبیر مجله، همکاران مجله، ناشر و موسسه حامی نویسنده (گان) و مجله است.

 

1- فصل اول: اهداف و تعاریف مربوط

 

1-1-  اهداف این راهنما شامل موارد ذیل است:

1-1-1 صیانت و حفاظت از مالکیت فکری و رعایت حقوق مادی پژوهشگران و نویسندگان مرتبط با دانشگاه تهران

1-1-2 ارج نهادن به اصول اخلاق علمی و پایبندی به آن در جامعه علمی مربوط به دانشگاه تهران

1-1-3 جلوگیری از تضعیف اعتبار علمی کشور

 

1-2- تعاریف موجود در این راهنما

1-2-1 تخلف پژوهشی: هرگونه سوءاستفاده از تولیدات علمی و ارائه اطلاعات نادرست.

1-2-2  وزارت: منظور از وزارت در این دستورالعمل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.

1-2-3 موسسه: موسسه در این دستورالعمل شامل دانشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی وابسته دانشگاه تهران است.

 

1-3- آثار پژوهشی و محصولات علمی، شامل موارد زیر است:

1-3-1 طرح پژوهشی و یا ایده مکتوب

1-3-2 اختراع یا کشفیات، طرح صنعتی

1-3-3 کتاب

1-3-4 مقاله

1-3-5 گزارش علمی و فنی مکتوب

1-3-6 نرم‌افزار و برنامه رایانه‌ای و مستندات مربوط

1-3-7 پایان‌نامه و رساله

1-3-8 آثار هنری بدیع

 

2- فصل دوم: نویسندگی

 

2-1- شخصی نویسنده (یا یکی از نویسندگان) مقاله محسوب می‌شود که هر چهار معیار زیر را داشته باشد:

2-1-1 سهم قابل‌توجهی در حداقل یکی از فعالیت‌های زیر داشته باشد:

الف) ارائۀ ایدۀ پژوهشی یا طراحی مطالعه،  ب) جمع‌آوری داده‌ها، ج) آنالیز و تفسیر.

2-1-2 در نوشتن مقاله به‌صورت نوشتن پیش‌نویس مقاله و یا مرور نقادانه آن‌که منجر به اصلاح محتوای علمی مقاله گردد، نقش داشته باشد.

2-1-3 مقالۀ نهایی شده را مطالعه و تائید کرده باشد.

2-1-4 مسئولیت تمام وجوه مقاله اعم از صحت و اعتبار مطالب عنوان شده در آن را بپذیرد.

  تبصره۱: اشخاص حقوقی و تیم‌های پژوهشی نیز مشمول معیارهای این ماده می‌گردند.

 

2-2- نام تمامی اشخاصی که معیارهای نویسندگی مقاله (منطبق با مادۀ یک، فصل دوم این شیوه‌نامه) را دارند باید به‌عنوان نویسنده در بخش نویسندگان مقاله آورده شود، حتی اگر همکاری وی با آن مرکز یا تیم پژوهشی، به هر علتی، قطع شده باشد.

 

2-3- در پژوهش‌های بزرگ که توسط یک تیم پژوهشی انجام‌شده‌اند و نقش نویسندگان در ایجاد مقاله بسیار تخصصی بوده است، سهم و مسؤولیت هر یک از نویسندگان می‌تواند محدود به قسمت تخصصی مربوط به خود وی گردد. در این موارد پژوهشگر یا پژوهشگران اصلی، فردی را که مسؤولیت کلیت مقاله را خواهد داشت، تعیین خواهند کرد.

 

2-4- ترتیب نام‌ها در بخش نویسندگان مقاله بر اساس میزان مشارکت هر یک از افراد و از طریق توافق جمعی آنان مشخص می‌گردد. فردی که بیشترین سهم را در مطالعه و نگارش دست‌نوشته داشته است، نویسندۀ اول خواهد بود.

 تبصره 1: جایگاه یا سطح علمی نویسندگان مقاله تأثیری در ترتیب نام نویسندگان نخواهد داشت.

 

2-5- عدم توافق نویسندگان در مورد ترتیب نامشان در مقاله بعد از ارسال مقاله به مجله و دریافت آن، تنها از طرق نویسنده مسئول قابل پیگیری است. تصمیم درین باره بر عهده سردبیر مجله است.

 

2-6- حذف نام نویسنده (گان) بعد از ارسال مقاله به مجله، تنها از طریق درخواست نویسنده مسئول قابل پیگیری است. کسب رضایت تمام نویسندگان در این خصوص الزامی و تصمیم نهایی بر عهده سردبیر مجله است.

 

2-7- وجود تعارض در بین نویسندگان بعد از ارسال مقاله به مجله، باید بصورت کتبی به اطلاع سردبیر مجله رسانده شود. تا برطرف شدن تعارض، مسیر ارزیابی مقاله مسدود شده و نویسنده (گان) حق ارسال مقاله به مجله دیگری را ندارند. در صورت اثبات تعارض، موضوع بر اساس فصل سوم (فریبکاری) توسط سردبیر بررسی خواهد شد.

 

2-8- اضافه نمودن یا کم نمودن و یا هرگونه تغییری در ترتیب اسامی نویسندگان بعد از ارسال به مجله، تعارض در منافع محسوب شده و چنانچه با دلیل شفاف، ارائه نگردد، بر اساس فصل سوم (فریبکاری) با آن برخورد خواهد شد.

 

2-9-  نام کلیۀ افرادی که سهم قابل‌توجهی در اجرای مطالعه با نگارش مقاله داشته‌اند اما معیارهای درج نام در بخش نویسندگان مقاله را ندارند، در بخش سپاسگزاری با ذکر نوع مشارکت، آورده می‌شود.

 

2-10- چنانچه مجله، مشکوک به وجود نویسنده روح یا گاست شود، درخواست مدارک مربوط به آن از نویسنده الزامی است. اگر عدم وجود نام نویسنده‌ای که در انجام مقاله، مشارکت داشته است، محرز شود، الزامی است نویسنده مسئول با ارسال مجدد درخواست تغییرات در نام نویسندگان، موضوع را بصورت شفاف به اطلاع مجله برساند. این موضوع بر اساس فلوچارت سازمان بین‌المللی اخلاق در نشر قابل پیگیری است.

 

2-11-  نویسندۀ مسئول یکی از نویسندگان دست‌نوشته است که به دلیل جایگاه علمی و نقش خود در مطالعه (برای مثال، مجری اصلی طرح یا استاد راهنمای اول پایان‌نامه) از سوی سایر نویسندگان مسؤولیت مکاتبات و پاسخگویی به ابهامات و ایرادات مطرح‌شده در مورد دست نوشته یا مقاله را بر عهده دارد. نویسندۀ مسئول وظیفۀ انتقال نظرات و مکاتبات مهم به سایر نویسندگان و تنظیم روابط بین نویسندگان را بر عهده دارد.

 

2-12- ذکر انتساب غیرواقعی (صوری) به مؤسسه، مرکز یا دپارتمانی که نقشی در اصل پژوهش مربوطه یا در فعالیت حرفه‌ای فرد نویسنده ندارد، نادرست است. این موضوع بر اساس فلوچارت سازمان بین‌المللی اخلاق در نشر قابل پیگیری است.

 

2-13-  نویسندگان گزارش­های علمی-پژوهشی باید گزارش قابل قبولی از کار خود ارائه دهند و دربارۀ اهمیت آن بی­طرفانه قضاوت کنند. داده­های اساسی باید به شکلی مناسب در مقاله مطرح شود. مقاله باید جزئیات و منابع کافی را در خود داشته باشد تا دیگران بتوانند به آن استناد کنند. فریبکاری و بیان مطالب نامناسب به عمد بداخلاقی در نشر محسوب شده و قابل پذیرفتن نیست.  این موضوع بر اساس فلوچارت سازمان بین‌المللی اخلاق در نشر قابل پیگیری است.

 

2-14- دسترسی به داده و حفظ آن

2-14-1 ممکن است از نویسندگان تقاضا شود داده­های مقالۀ خود را برای مجله ارسال کنند. نویسندگان باید آمادگی آن را داشته باشند که دسترسی به داده­ها را ممکن سازند و بتوانند تا سال‌ها بعد از چاپ مقاله داده­ها را حفظ کنند.

 

2-15- خطرات و نمونه­های انسان و حیوان

2-15-1 اگر تحقیق شامل موارد شیمیایی، پروسه­ها و وسایلی است که خطراتی غیرمعمول می­تواند به همراه داشته باشد، نویسنده باید به شکل شفاف به آنها اشاره کند. 

2-15-2 اگر تحقیق شامل کار بر روی نمونه‌های انسانی و یا حیوانی است، نویسنده باید مشخص سازد که دست­نوشته شامل بیانیه‌ای است که نشان می­دهد تمام پروسه­ها منطبق با قوانین و دستورالعمل­های مربوطه انجام گرفته و سازمان­های مربوط آن را تائید کرده­اند. نویسنده باید بیانیه­ای در متن داشته باشند که نشان می­دهد برای آزمایشات بر روی انسان­ها از آنها رضایت کتبی گرفته شده است. حقوق خصوصی انسانی باید رعایت شود.

 

2-16- شفافیت در کارآزمایی بالینی

2-16-1 شفافیت در کارآزمایی­های بالینی باید بصورت کامل وجود داشته باشد. تمام موارد و مطالب باید به شکل شفاف عنوان شود و محرمانگی رعایت گردد.

 

2-17- طرح خطاهای اساسی

2-17-1 هنگامی که یک نویسنده خطایی قابل توجه را در مقالۀ چاپ شدۀ خود می­یابد، وظیفۀ اوست که مراتب را به اطلاع سردبیر و یا ناشر برساند و برای استرداد، اصلاح و یا حذف مقاله با مجله همکاری کند.

2-17-2 اگر سردبیر و یا ناشر از سوی شخص سومی نسبت به این موضوع آگاهی یابد، وظیفۀ نویسنده است که با سردبیر همکاری کند و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار مجله قرار دهد.

 

2-18- بی­نقصی در تصاویر

2-18-1 بهبود بخشیدن، تار کردن، جابه­جا کردن و حذف و اضافه کردن بخش­هایی به تصاویر مجاز نیست. تنظیمات روشنی، وضوح و یا میزان رنگ تا جایی که تصویر را تار و یا بخش­ها و یا اطلاعاتی از تصویر اصلی را حذف نکند، مجاز است. دستکاری در تصاویر برای کیفیت بهتر پذیرفته است اما انجام این کار با اهداف دیگر، بداخلاقی در نشر محسوب شده و اقدامات لازم در آن خصوص این فریبکاری انجام خواهد گرفت.

 

2-19- نویسنده (گان) موظف هستند که هنگام وجود هر گونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود، متولیان نشریه را در جریان آن قرار داده، نسبت به اصلاح آن اقدام و یا مقاله را با موافقت مجله، بازپس گیرند. در صورتی که مجله پیش از نویسندگان هرگونه قصور در انتشار را محرز نماید، بر اساس فصل سوم این راهنما برخورد خواهد شد.

 

2-20- نویسنده (گان) موظف به احتراز از ”رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی هستند. اگر در هر یک از مراحل ارسال، داوری، ویرایش، یا چاپ مقاله در نشریات یا پس از آن، وقوع یکی از موارد ذیل محرز گردد، رفتار غیراخلاقی پژوهشی محسوب شده و نشریه حق برخورد قانونی با آن را بر اساس فصل سوم خواهد داشت.

 

 

3-  فصل سوم: فریبکاری

 

3-1- فریبکاری عبارت است از هرگونه زیر پا گذاشتن یا انحراف از اصول اخلاقی پذیرفته شده در نگارش و انتشار آثار علمی - پژوهشی که مثال‌های ذیل را دربرمی‌گیرد:

 

3-1-1 ساختن (جعل) داده‌ها یا نتایجی که مبتنی بر یک پژوهش واقعی نیستند،

جعل داده‌ها، عبارت است از گزارش مطالب غیر­واقعی و ارائه داده‌ها یا نتیجه‌های ساختگی به عنوان نتایج آزمایشگاهی، مطالعات تجربی وا یافته‌های شخصی. ثبت غیرواقعی آنچه روی نداده است یا جابه‌جایی نتایج مطالعات مختلف، نمونه‌هایی از این تخلف است.

 

3-1-2  دست‌کاری داده‌های حاصل از پژوهش و دخالت عمدی

تحریف داده‌ها به معنای دستکاری مواد، ابزار و فرایند پژوهشی یا تغییر و حذف داده‌هاست. به‌نحوی‌که سبب می‌گردد تا نتایج پژوهش با نتایج واقعی تفاوت داشته باشند. همچنین هرگونه عملی که منجر به تغییر نتایج بی‌طرفانه آزمون و یا نگارش مقاله شود. این عمل اگر منجر به تغییر نتایج یا روش کار شود و یا تغییر در نتایج بوجود نیاورد، باید حتماً بصورت شفاف گزارش شود.

 

3-1-3 سرقت معنوی یا ادبی،

سرقت ادبی عبارت است از استفاده از تمامی یا قسمتی از مطالب با ایده‌های منتشرشدۀ یا منتشرنشدۀ فرد یا افراد دیگر بدون ذکر منبع به روش مناسب یا کسب اجازه در موارد ضروری.

 

3-1-4 انتساب غیرواقعی یا اجاره علمی

منظور انتساب غیرواقعی نویسنده (گان) به مؤسسه، مرکز یا گروه آموزشی یا پژوهشی است که نقشی در اصل پژوهش مربوطه نداشته‌اند. منظور از اجاره علمی آن است که نویسنده (گان) فرد دیگری را برای انجام پژوهش به کار گیرد و پس از پایان پژوهش، با دخل و تصرف اندکی آن را به نام خود به چاپ رساند و انجام دهنده (گان) پژوهش به عنوان نویسنده (گان) معرفی نگردد.

 

3-1-5 اجتناب از ذکر عوارض نامطلوب در کار آزمایی‌های بالینی.

 

3-2- استفاده از اصل یا ترجمۀ متن منتشرشدۀ دیگران در دست‌نوشته باید بر طبق ضوابط ذیل انجام گیرد:

3-2-1  در صورت استفاده از شکل، جدول، پرسشنامه و یا بخش قابل‌توجهی از متن موردنظر یا ترجمۀ آن، به‌صورت آوردن عین آن متن، باید علاوه برآوردن متن در داخل گیومه و ذکر منبع، از مالک معنوی متن اولیه اجازۀ کتبی اخذ گردد.

3-2-2 در صورت استفاده از متن موردنظر یا ترجمه آن به‌صورت نقل به مضمون، جمع‌بندی، نتیجه‌گیری یا برداشت ایده، باید منبع آن ذکر گردد.

 تبصرۀ1: مندرجات این ماده در مورد مطالب منتشرشدۀ قبلی خود نویسنده (گان) دست‌نوشته نیز صادق است.

 

3-3- تمام محققین موظف‌اند در صورت اطمینان از وقوع هرگونه فریبکاری، موارد را با رعایت حداکثر محرمانگی حسب مورد را به مؤسسۀ حامی پژوهش، رئیس یا مسئول محل کار یا تحصیل نویسنده (گان) اطلاع دهند.

 

3-4- سردبیر می‌تواند وقوع احتمالی فریبکاری را در دست‌نوشته‌های دریافتی جست‌وجو نماید، اما در صورت آگاهی از احتمال وقوع فریبکاری، موظف است با رعایت حداکثر محرمانگی حسب مورد وقوع فریبکاری را به مؤسسۀ حامی پژوهش، رئیس یا مسئول محل کار یا تحصیل نویسنده (گان) اطلاع دهد تا با انجام تحقیق و بررسی وقوع آن محرز یا رفع شود. تحقیق و بررسی بر اساس مقررات و دستورالعمل‌های مربوطه صورت خواهد گرفت.

 تبصره 1: تا پیش از محرز شدن وقوع فریبکاری نباید اشخاص غیر مرتبط از مطرح‌شدن احتمال آن یا بررسی‌های در حال انجام مطلع شوند.

 

3-5- درصورتی‌که سردبیر، وقوع فریبکاری را احراز کند، باید بسته به‌شدت فریبکاری احرازشده، یک یا چند مورد از اقدامات ذیل را انجام دهد:

 

3-5-1 خودداری از انتشار دست‌نوشته (درصورتی‌که هنوز دست‌نوشته منتشرنشده است)،

3-5-2 استرداد و نشان‌دار نمودن مقاله در صورت انتشار و درج اطلاعیه در صفحه مقاله

3-5-3 انتشار اصلاحیه یا تکذیبیه در شمارۀ آتی نشریه (در صورت انتشار)

3-5-4 اجتناب از پذیرش مقالات آتی نویسنده (گان) برای مدتی معین،

3-5-5 حذف مقالات قبلی نویسنده (گان) از سایت یا بانک اطلاعاتی نشریه

3-5-6 اطلاع به ناشر مجله در خصوص وقوع فریبکاری

3-5-7 ارسال مدارک به معاونت پژوهش دانشگاه نویسنده (گان) که مرتکب فریبکاری شده‌اند.

3-5-8 اطلاع به کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه تهران

3-5-9 ارسال مدارک به کمیته اخلاق پژوهش وزارت و پیگیری موضوع از طریق کمیته

 

4- فصل چهارم: انتشارات همپوشان

 

4-1-  اگر یک نشریۀ چاپی یا الکترونیک دست‌نوشته‌ای را پیش‌ازاین منتشر کرده باشد یا در حال بررسی برای انتشار آن باشد، ارسال همان دست‌نوشته به نشریۀ دیگر یا انتشار مجدد آن نادرست است.

تبصره 1:اگر نویسنده (گان) دست‌نوشته‌ای که در یک نشریه در دست بررسی برای انتشار است، تصمیم بگیرند، به هر دلیلی، آن دست‌نوشته را برای نشریۀ دیگری ارسال نمایند، باید ابتدا انصراف خود را از انتشار دست‌نوشته به‌صورت کتبی به نشریۀ اول اعلام نمایند و تایید نشریه اول را کسب کنند. این کار حداکثر تا پیش از اعلام پذیرش دست‌نوشته برای انتشار در نشریۀ اول، و تنها با موافقت نشریه اول، امکان‌پذیر است.

 

4-2- ارسال دست‌نوشته‌ای که حاوی حجم قابل‌توجهی از یک مقالۀ منتشرشدۀ در حال بررسی و یا چاپ شده باشد، برای بررسی جهت انتشار به‌عنوان مقالۀ علمی - پژوهشی نویسنده (گان) باید مراتب را طی نامه­ای به اطلاع سردبیر برساند.

تبصره 1: تکرار قسمت‌هایی از بخش «مواد و روش‌ها» در مقالات بعدی همان نویسنده (گان)، در صورت ضرورت، بلامانع است اما درهرحال ذکر مرجع لازم می‌باشد.

 

4-3-  اگر مقاله‌ای پیش‌ازاین به‌صورت چاپی یا الکترونیک منتشرشده باشد یا در دست بررسی برای انتشار باشد، ارسال ترجمۀ همان مقاله به زبانی دیگر برای بررسی جهت انتشار، در صورت کسب موافقت سردبیران هر دو مجله و اطلاع‌رسانی شفاف به خوانندگان بلامانع است.

 

5- فصل پنجم : تعارض در منافع

 

5-1- تعارض منافع عبارت است از وجود هرگونه منفعت مالی و غیرمالی که احتمال دارد نویسنده، داور یا سردبیر را در اظهار صادقانۀ نظر خود تحت تأثیر قرار دهد. وجود تعارض منافع به‌خودی‌خود ایرادی اخلاقی برای یک دست‌نوشته محسوب نمی‌شود.

 

5-2-  نویسنده (گان) یک دست‌نوشته باید هرگونه تعارض منافع خود را که از نگاه مخاطبین پوشیده است، در متن یا ذیل دست‌نوشته به‌طور شفاف اعلام نمایند.

 تبصره: قرارداد میان پژوهشگران و حامی مالی پژوهش نباید متضمن هر شکلی از منع اعلام تعارض منافع در دست‌نوشته حاصله باشد.

 

5-3-  نویسنده (گان) باید منابع تأمین هزینه‌های پژوهش و نگارش مقاله را به‌طور شفاف معرفی نمایند.

 

6-  فصل ششم، حریم خصوصی و رازداری

 

6-1- اطلاعات مشخص‌کنندۀ هویت شخصی آزمودنی‌ها، کارکنان محل انجام پژوهش یا هر فرد دیگری غیر از نویسندگان دست‌نوشته و افرادی که از آن‌ها سپاسگزاری می‌شود، نباید در متن دست‌نوشته، عکس‌ها، شجره‌نامه‌ها یا هر قسمت دیگری آورده شود، مگر این‌که فرد موردنظر یا نماینده قانونی او برای نشر آن اطلاعات رضایت آگاهانۀ کتبی داده باشد.

 تبصره۱: در مورد عکس افراد، پوشش باید به‌گونه‌ای باشد که منجر به شناسایی فرد نشود و پوشاندن چشم‌ها به‌تنهایی کفایت نمی‌کند، مگر آن‌که رضایت آگاهانۀ کتبی اخذشده باشد.

 تبصرۀ۲: درصورتی‌که انتشار دست‌نوشته بدون محرمانه ماندن کامل کلیۀ اطلاعات هویتی یا اطلاعاتی که می‌تواند منجر به کشف هویت افراد مذکور در مادۀ فوق شود، امکان‌پذیر نباشد و اخذ رضایت آگاهانه نیز مقدور نباشد، رسیدگی به اصل ادعای عدم دسترسی به افراد مذکور و ضرورت انتشار اطلاعات و تصمیم‌گیری در مورد انتشار آن بر عهدۀ کمیتۀ اخلاق منطقه‌ای خواهد بود.

 تبصرۀ۳: انتشار اطلاعاتی که از پیش و به روش صحیح در دسترس عموم قرار گرفته‌اند، نیاز به اخذ رضایت آگاهانه ندارد.

 

6-2-  سردبیر، هیئت تحریریه و داوران باید تمام جزئیات روند بررسی و داوری مقالۀ ثبت شده در سیستم را محرمانه نگاه دارند. جز در مواردی که داوری به شکل باز اتفاق می­افتد، کل مراحل داوری باید بدون ذکر نام صورت بگیرد؛ نام داوران نباید فاش شود. داوران نیز باید اطلاعات مقالات را محرمانه نگاه دارند.

 

7- فصل هفتم، وظایف سردبیر و هیئت تحریریه

 

7-1- تصمیمات چاپ

7-1-1 سردبیر یک مجلۀ دارای داوری هم­طراز مسئول انتخاب مقاله­هایی است که در هر شمارۀ مجله به چاپ می­رسند (در این راستا او در ارتباط با جامعه­ای که با مجله مرتبط است، کار می­کند). اعتبار کار مذکور و اهمیت آن برای محققین و مخاطبین این تصمیمات را هدایت می­کند. سردبیر ممکن است به خواست و راهنمایی هیئت تحریریه و یا سازمان حمایت­کنندۀ مجله سیاست­های خاصی را دنبال کند و در خصوص مواردی از قبیل قصور، حق امتیاز و سرقت علمی اقداماتی به عمل آورند. در چنین مواردی ممکن است با اعضای هیئت تحریریه و یا مأمورین سازمان حمایت­کننده برای اتخاذ تصمیم مشورت کنند.

 

7-2- داوری هم­طراز

7-2-1 سردبیر باید به مخاطبین خود اطمینان بخشد که داوری مجله روندی منصفانه، بی­طرفانه و به هنگام خواهد داشت. مقالات تحقیقاتی باید حداقل به وسیلۀ دو داور مستقل و خارجی بررسی شوند و در صورت نیاز سردبیر می­تواند از دیگر متخصصین نظرخواهی کند.

7-2-2 سردبیر یا دبیر علمی باید داوری را انتخاب کند که در زمینۀ تخصصی مربوط با مقاله تخصص داشته باشد و باید تلاش کند از انتخاب داورهای تقلبی دور کند. سردبیر باید هرگونه تعارض در منافع را بررسی کند و با حساسیت موارد مطرح شده از سوی داوران را مطالعه کند و از بی­طرفی داوری اطمینان حاصل کند.

 

7-3- انصاف در کار

7-3-1 سردبیر باید دست­نوشته­ها را بدون در نظر گرفتن نژاد، قومیت، جنسیت، باورهای مذهبی، شهروندی و یا سیاسی بررسی کند.

 

7-4- محرمانگی

7-4-1 سردبیر و دبیران علمی باید هرگونه اطلاعاتی دربارۀ دست­نوشته، نویسندۀ مسئول، داورها و داورهای احتمالی را محرمانه نگاه دارد.

 

7-5- تعارض در منافع

7-5-1 هرگونه تعارض در منافع موجود در ارتباط با سردبیر و اعضای هیئت تحریریه باید به اطلاع ناشر برسد. ناشر در صورت لزوم می­تواند مراتب را به انتشار برساند.

7-5-2 سردبیر یا عضو هیئت تحریریه نباید با مقاله­ای که خود، اعضای خانواده و یا همکارانش نگاشته­اند، و یا با موردی که او ارتباطی خصوصی با آن دارد، اقدامی انجام دهد. با چنین مقاله­ای باید مانند باقی مقالات معمول دیگر رفتار شود.

 

7-6- بررسی و انجام تحقیقات

7-6-1 سردبیر باید در هنگام رخداد شکایات مرتبط با اخلاق در نشر اقدامات منطقی اتخاذ کند. این اقدامات عموماً شامل تماس با نویسندۀ مسئول و در صورت نیاز مؤسسات و محققین همکار مقاله است. اگر مراتب اثبات شد یکی از این موارد باید از سوی مجله انجام گیرد:

7-6-1-1- اصلاح،

7-6-1-2- استرداد،

7-6-1-3-  ابراز نگرانی و یا نگارش هرگونه یادداشت مرتبط دیگری.

7-6-1-4-  هرگونه قصور در نشر دیگری ولو مدتی طولانی از آن گذشته باشد، باید بررسی شود.

 

7-7- مراقبت از مطالب چاپ شده

7-7-1 سردبیر باید از مقالات چاپ­شده در مجله با داوری و بررسی گزارشات بداخلاق­ها در نشر (در رابطه با تحقیق، چاپ، داوری و عملکرد هیئت تحریریه) با مشورت با ناشر و یا سازمان حمایت­کننده محافظت کند.         

 

8- فصل هشتم، وظایف داوران

 

8-1- سهیم بودن در تصمیم هیئت تحریریه

8-1-1 داوری هم­طراز به سردبیر در اتخاذ تصمیمات و به نویسنده در بهبود بخشیدن به مقاله کمک می­کند. داوری هم­طراز مؤلفه‌ای اساسی در روابط علمی است و در بطن آن قرار دارد.

 

8-2- شایستگی

8-2-1 هر داوری اگر احساس کند که برای داوری مقاله­ای که به او سپرده شده است، شایستگی ندارد، باید مراتب را به اطلاع سردبیر برساند و انصراف خود را از داوری آن مقاله اعلام کند.

 

8-3- محرمانگی

8-3-1 هر دست­نوشته­ای که برای داوران ارسال می­شود، باید محرمانه بماند. نباید به شخص دیگری نشان داده شود مگر با اجازۀ سردبیر.

8-3-2 چنانچه تخلف از محرمانگی محرز شود، سردبیر باید به کمیته اخلاق در پژوهش موضوع را اطلاع داده و می‌تواند یکی یا تمام موارد ذیل را بر اساس تخلف انجام دهد:

8-3-2-1- خودداری از انتشار دست‌نوشته‌های دیگر داور(درصورتی‌که هنوز دست‌نوشته منتشرنشده است)،

8-3-2-2- نوشتن یادداشت و حذف داور از لیست داوران مجله

8-3-2-3- انتشار اصلاحیه یا تکذیبیه در شمارۀ آتی نشریه (در صورت انتشار)

8-3-2-4- اجتناب از پذیرش مقالات آتی نویسنده (گان) برای مدتی معین،

8-3-2-5- حذف مقالات قبلی نویسنده (گان) از سایت یا بانک اطلاعاتی نشریه

8-3-2-6- اطلاع به ناشر مجله در خصوص وقوع تخلف

8-3-2-7- ارسال مدارک به معاونت پژوهش دانشگاه نویسنده (گان) که مرتکب تخلف شده است.

8-3-2-8- اطلاع به کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه تهران

8-3-2-9- ارسال مدارک به کمیته اخلاق پژوهش وزارت و پیگیری موضوع از طریق کمیته

 

8-4- استانداردهای بی­طرفی

8-4-1 داوری­ها باید بی­طرفانه انجام شوند. انتقاد از شخص نویسنده پذیرفته نیست. داوران باید نظرات خود را شفاف و با ادله بیان کنند. هرگونه توهین به نویسنده (گان) از طرف دیگران تخلف محسوب گردیده و قابل ارجاع به کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه تهران است. همچنین سردبیر می‌تواند هریک از عوامل بند 5 فصل سوم این راهنما را اجرا نماید.

 

8-5- شناخت منابع

8-5-1 داوران باید مطالب مربوطی را که در متن مقاله به آنها اشاره نشده، بشناسند. داوران همچنین باید هرگونه شباهت و همپوشانی میان دست­نوشته را با مقالات از پیش چاپ شده در نظر گرفته و در صورت مشاهده به سردبیر گزارش دهند.

 

8-6- تعارض در منافع

8-6-1 مطالب چاپ نشدۀ یک دست­نوشته نباید بدون رضایت نویسنده در مقالۀ خود داور استفاده شود. اطلاعات و ایده­های به دست آمده حین داوری باید محرمانه بماند و نباید از آنها استفادۀ شخصی شود.

 

9- فصل نهم، استرداد یا سلب اعتبار

 

از آنجا که استرداد یک مقاله در پایگاه ثبت می‌شود، می‌تواند به اعتبار یک محقق و یا مجله در دراز مدت لطمه بزند. به همین سبب، دلایل استرداد باید بسیار شفاف و قابل اثبات باشند؛ به خصوص باید تمایزی میان خطای انسانی و تخلف علمی عمدی قائل شد. مجله تنها بعد از محرز شدن خطا از سمت نویسنده (گان) می‌تواند یک مقاله را مسترد کند.

 

9-1-1 خطای انسانی: خطا در جمع‌آ‌وری داده و یا دسته‌بندی آنها، تحلیل آماری نامطمئن، و اموری از این قبیل که در داوری مورد تردید نبوده است. خطای انسانی محسوب می‌گردد.

9-1-2 تخلف علمی عمدی: ارسال مقاله هم‌زمان برای چندین مجله، مغایرت در اهداف، داده­‌سازی و یا دست‌کاری داده­‌ها، عدم تطابق با قوانین تحقیق و تحریف داده‌ها که شامل دست‌کاری در تصاویر و سرقت علمی می‌شود، از این دست هستند.

تبصره 1: تا پیش از محرز شدن  تخلف، تمام مکاتبات بین مجله و نویسنده (گان) محرمانه تلقی می‌شود.

 

9-2- استرداد مقاله از طرف مجله با ارائه دلایل به نویسنده (گان) انجام می‌شود. چنانچه نویسنده (گان) در زمان مقرر به مجله پاسخ نداده و یا تخلف آنها محرز شده باشد، مقاله مسترد می‌گردد. 

 

9-3- در صورت وقوع خطای انسانی، وقتی امکان بازتولید نتایج یک مقاله وجود داشته باشد، مقاله با انتشار بیانیه شفاف، تصحیح شده و مشکل برطرف می‌شود و نیاز به استرداد نیست.

 

9-4-  در صورت تخلف عمدی، مقالۀ مذکور مسترد می‌گردد.

 

9-5- چنانچه مقاله بصورت الکترونیکی منتشر شده باشد، سردبیر می‌تواند یکی یا چند مورد ذیل را بعد از نوشتن دلیل (دلایل) بصورت شفاف در وب‌سایت مجله و در ابتدای مقاله انجام دهد:

 

9-5-1 ذکر عبارت مسترد شده (Retracted) در ابتدا و انتهای عنوان مقاله و نوشتن توضیح شفاف دلیل استرداد در قسمت خلاصه مقاله و حذف متن کامل مقاله به همراه خلاصه مقاله

9-5-2 ذکر عبارت مسترد شده (Retracted) در ابتدا و انتهای عنوان مقاله و نوشتن توضیح شفاف دلیل استرداد در قسمت خلاصه مقاله و حذف متن کامل مقاله و باقی گذاشتن خلاصه مقاله

9-5-3 استفاده از Watermark در متن تمام صفحات مقاله و ذکر "مسترد شده یا Retracted " در متن مقاله، در صورتی که اصل مقاله حذف نشود.

9-5-4 اطلاع و ارسال مدارک به کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه

9-5-5 اطلاع و ارسال مدارک به کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه نویسنده مسئول

9-5-6 اطلاع و ارسال مدارک به کمیته اخلاق در پژوهش وزارت

9-5-7 اطلاع و ارسال مدارک به ناشر

9-5-8 اجتناب از پذیرش مقالات آتی نویسنده (گان) برای مدتی معین

 

10- فصل دهم، پس گرفتن مقاله (Article withdrawal)

 

10-1- پس گرفتن مقاله توسط نویسنده مسئول و پیش از اتخاذ تصمیم نهایی توسط مجله امکان‌پذیر است.

10-2- ذکر توضیحات کتبی شفاف از طرف نویسنده (گان) برای مجله، الزامی است.

10-3- سردبیر در عودت دادن مقاله به نویسنده مختار است.

10-4- چنانچه نویسنده بعد از ارسال مقاله و پیش از اتخاذ تصمیم نهایی، موارد ذیل را بصورت شفاف مشخص کند، مقاله با رضایت سردبیر قابل پس گرفتن است.

10-4-1 اعلام نقص در کدهای اخلاق

10-4-2 اعلام تناقض در داده‌ها با ذکر دلیل

10-4-3 اعلام نقص در روش کار ویا نتایج با ذکر دلیل

 

10-5- سردبیر می‌تواند در موارد زیر مقاله را پیش از انتشار عودت دهد. عودت مقاله بعد از اعلام رسمی پذیرش به دلایل زیر، با تصمیم سردبیر انجام می‌شود.

10-5-1 کشف نقص در داده‌ها و یا روش‌کار

10-5-2 کشف فریبکاری بر اساس فصل سوم

10-5-3 عدم رعایت قوانین فصل دوم مربوط به نویسندگی از طرف نویسنده (گان)

10-5-4 احراز سرقت ادبی

10-5-5 احراز هرگونه قصور در نشر

 

10-6- چنانچه مقاله در لیست مقالات پذیرفته شده قرار گرفته باشد، مجله با ذکر دلیل شفاف، آن را منتشر می‌کند. درین حالت سردبیر می‌تواند بر اساس بند ذیل عمل نماید. 

10-6-1  PDF و HTML مقاله منتشر نمی‌شود و فقط عنوان و خلاصه مقاله با ذکر دلیل درج می‌شود. این مقاله شماره صفحه نداشته و به هیچ شماره‌ای تعلق ندارد و باید در قسمت مقالات آماده انتشار قرار گیرد. سردبیر به سادگی اعلام می‌کند که باتوجه به خط مشی ناشر یا صاحب امتیاز و با ذکر ارجاع به این راهنما، مقاله عودت داده شده است.

 

10-7- در صورت وجود حکم دادگاه، در شرایط خاص مانند وجود ریسک انتشار، جنون‌آمیز بودن اطلاعات مقاله، خطر انتشار نادرست علم، انتشار اطلاعات محرمانه و مخاطره‌آمیز بودن اطلاعات، مقاله می‌تواند به کلی حذف شود. در این مورد، تنها نام مقاله و نام نویسنده (گان) باقی مانده و کل اطلاعات از پایگاه داده حذف خواهد شد. این مورد تنها به دستور سردبیر مجله، قابل انجام است.