پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,761 |
| تعداد مقالات | 72,821 |
| تعداد مشاهده مقاله | 131,603,835 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,399,550 |
مرجعیت شیعی در میانه ملت و امت؛ کنشگری ملی و فراملی آیت الله بروجردی در دوره پهلوی دوم | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 خرداد 1404 اصل مقاله (611.94 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.393404.1783 | ||
| نویسنده | ||
| محسن امین* | ||
| دکترای رشته جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی | ||
| چکیده | ||
| حوزه علمیه قم در عصر پهلوی دوم، شرایط خاصی را تجربه می‌کرد. آیت الله بروجردی در این دوران، از سویی مسئولیت حفظ و تکوین میراث حوزه تازه تأسیس قم را برعهده داشت و از سوی دیگر خود را در برابر پیامد سیاست‌های غیردینی یا ضددینی دولت پهلوی و برخی هم‌پیمانان و حتی مخالفان آن مسئول می‌دید. در این مقاله ضمن کاربست روش جامعه‌شناسی تاریخی تلاش می‌کنیم از طریق تشریح مواضع گفتاری و رفتاری آیت الله در بستر تحولات سیاسی-اجتماعی این دو دهه، رویکرد مرجعیت شیعه را در نسبت با سیاست‌ها، اقدامات و مواضع سایر نیروهای اجتماعی توضیح دهیم. بر اساس داده‌های این پژوهش روشن می‌شود که اقدامات بروجردی در شرایطی که دولت، روشنفکران چپ‌گرا و بهائیان هرکدام به‌نوعی تلاش خود را برای دور کردن عناصر شیعی و روحانیت شیعی از کانون سازه هویت ملی ایرانیان و جایگزینی عناصر مدنظر خود معطوف ساخته بودند، او توانست با اتخاذ سیاست «تذکر و مذاکره» در نسبت با دولت، اولاً جایگاه خود به‌مثابه نماینده نهاد مذهب را در میان دیگر نیروها ارتقا بخشد. ثانیاً ازطریق راهبرد امت‌گرایی، هم جایگاه شیعیان را در میان امت اسلامی تثبیت کند و هم از طریق برقراری ارتباط فراملی، قدرت خود را در داخل تقویت نماید. تحلیل‌‌ها همچنین نشان می‌دهد که مجموعه اقدامات ملی و فراملی آیت الله بروجردی با دو طرح کلان مدنظر دیگر نیروهای اجتماعی و سیاسی، یعنی «ایران بدون اسلام» و «اسلام ایرانی» مقابله کرد و توانست موجبات هم‌گرایی بیشتر ایرانیان حول رکن اسلامی هویت ملی را فراهم کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیت الله بروجردی؛ حوزه علمیه قم؛ ملت‌سازی؛ امت‌گرایی؛ پهلوی دوم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Shi'i Authority in the Middle of the Nation and the Ummah; National and Transnational Actions of Ayatollah Borujerdi in the Second Pahlavi Era | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Amin | ||
| PhD in Cultural Sociology, Social Sciences Faculty, Allameh Tabataba'i University | ||
| چکیده [English] | ||
| The Qom Seminary experienced special conditions during the second Pahlavi era. During this period, Ayatollah Boroujerdi, on the one hand, was responsible for preserving and developing the heritage of the newly established seminary, and on the other hand, he saw himself as responsible for the consequences of the non-religious or anti-religious policies of the Pahlavi state and some of its allies and even opponents. While applying the method of Historical Sociology, we attempt to explain the approach of the Shi'i authority in relation to the policies, actions, and positions of other forces by describing the Ayatollah's speech and behavior in the context of the socio-political developments. Based on the data, it becomes clear that Boroujerdi's actions, in a situation where the state, leftist intellectuals, and Baha'is were trying to remove Shi'i elements from the core of the Iranian national identity structure and replace them with their own elements, were able to adopt a policy of "reminding and negotiating" with the state, firstly, to enhance his position as a representative of the religious institution among other forces. Secondly, through the strategy of Ummatism, he was able to both consolidate the position of Shiites among the Islamic Ummah and strengthen his power domestically through establishing transnational relations. The analysis also shows that Boroujerdi's set of national and transnational actions countered the two grand plans of other forces, namely "Iran without Islam" and "Iranian Islam," and was able to provide the conditions for greater convergence of Iranians around the Islamic pillar of national identity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ayatollah Boroujerdi, Qom Seminary, Nation-Building, Ummatism, Second Pahlavi Era | ||
| مراجع | ||
|
احمدی،مجتبی و دیگران(۱۳۷۹). چشم و چراغ مرجعیت: مصاحبه‌های ویژه مجله حوزه با شاگردان آیت‌الله بروجردی. قم: بوستان کتاب.
الگار، حامد(1371). نیروهای مذهبی ایران در سده بیستم. در: سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج. تهران: طرح نو.
امین، محسن؛ شالچی، وحید(۱۴۰۰). تشیع و ملیت ایرانی؛ مطالعه انتقادی جایگاه تشیع در نظریه‌های پژوهشگران ایرانی. فصلنامه مطالعات ملی. شماره ۸۵. صص ۳-۲۸.
امین، محسن(۱۴۰۲). نایینی و مفهوم ملت؛ استراتژی پذیرش و تصاحب. فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان. ۱۳ (۴). صص ۱۷۴-۱۹۰.
انصاریان خوانساری، محمدتقی(۱۳۹۷). حقیقتی پنهان؛ خاطرات و اسنادی منتشر نشده درباره زعیم و مرجع عظیم‌الشأن حاج آقا حسین بروجردی. ج۲. قم: انصاریان.
بدلا،سیدحسین(۱۳۷۸). هفتاد سال خاطره از آیت‌الله سید حسین بدلا. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بشیریه، حسین(1393). زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران. ترجمه علی اردستانی. تهران: نگاه معاصر.
جعفریان، رسول(1381). برگ‌هایی از تاریخ حوزه علمیه قم. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جعفریان، رسول(1391). جریان‌ها وسازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران. تهران: خانه کتاب.
حائری یزدی، مهدی(۱۳۸۱). خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی. به کوشش حبیب لاجوردی. تهران: نادر.
خمینی، سید روح الله(۱۳۸۶). صحیفه نور، ج۱. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خواجه سروی، غلامرضا(1385). خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خوانساری، سیدمصطفی(۱۳۷۰). مصاحبه با آیت‌الله سید مصطفی خوانساری. مجله حوزه. دوره هشتم، شماره ۴۳و۴۴. صص ۵۹-۶۸.
دوانی، علی(۱۳۷۳). زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت‌الله بروجردی. تهران: مطهر.
دوانی، علی(1379). مفاخر اسلام. ج12. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دوانی، علی(1382). خاطرات و مبارزات حجه الاسلام فلسفی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رضوی، کمال(۱۳۹۳). برهم‌کنش مرجعیت، حکومت و جامعه در دوران مرجعیت آیت‌الله بروجردی. فصلنامه تاریخ اسلام و ایران. شماره ۲۱. صص ۷۵-۱۱۶.
زرین‌کوب، عبدالحسین(۱۳۳۰). دو قرن سکوت؛ سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول از حمله عرب تا ظهور دولت طاهریان. تهران:مهرگان.
سایکل، امین(1371). سیاست خارجه ایران. در: سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج. تهران: طرح نو.
سلطانی طباطبایی، سیدمحمدباقر(۱۳۷۰). مصاحبه با مجله حوزه. دوره ۸،شماره ۴۳و۴۴. صص ۲۷-۵۸.
طباطبایی، سید هادی(1398). فقیهان و انقلاب ایران. تهران: کویر.
فیرحی، داود(1396). فقه و سیاست در ایران معاصر: فقه سیاسی و فقه مشروطه. تهران: نی.
کاتوزیان، همایون(1379). مصدق و نبرد قدرت. به انضمام اسنادی درباره رابطه علما با دکتر مصدق به اهتمام محمد ترکمان. ترجمه احمد تدین. تهران: رسا.
کرباسچی،غلامحسین(۱۳۸۰). تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی؛ تاریخ حوزه علمیه قم. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کربن، هانری(1398). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی ایرانی. ج4. ترجمه ماشاء الله رحمتی. تهران: سوفیا.
کمالیان، سیدمحسن(۱۳۹۶). مشاهیر خاندان صدر . قم:رازنی.
مرکز بررسی اسناد وزارت اطلاعات(1387). قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک. ج1. تهران: وزارت اطلاعات.
مطهری، مرتضی(۱۳۸۰). شش مقاله. قم:صدرا.
منتظری،حسینعلی(۱۴۰۹ق). دراسات فی ولایة الفقیه وفقه الدولة الإسلامیة. قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة.
منتظری، حسینعلی(۱۳۹۸). آیت‌الله العظمی بروجردی به روایت آیت‌الله منتظری. به کوشش مجتبی لطفی. تهران:سرایی.
منظور الاجداد، سید محمد حسین(1379). مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست. تهران: شیرازه.
میرجلیلی، محمدمهدی(۱۳۸۳). اندیشه‌ها و مواضع سیاسی آییت الله العظمی بروجردی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. به راهنمایی داود فیرحی. دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی. دانشگاه باقرالعلوم علیه اسلام. قم.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد(۱۳۸۵). زندگی آیت‌الله العظمی بروجردی و زندگی فقهی، اصولی، حدیثی و رجالی وی. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
Bendix, J. and Collins, R. (1998). Comparison in the works of Reinhard Bendix. Journal of Sociological Theory. 16: 3. Pp 298-312. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 9 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 9 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب