پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,839 |
| تعداد مقالات | 73,820 |
| تعداد مشاهده مقاله | 136,306,221 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 106,117,351 |
معنا در تاریخ در سه گفتمان: فلسفی، قرآنی و روانشناختی (مطالعه‌ای تطبیقی با تأکید بر اندیشه لوویت، سنّت‌های الهی و نظریه رشد اریکسون) | ||
| قرآن و روانشناسی | ||
| مقاله 4، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 2، خرداد 1402، صفحه 70-51 اصل مقاله (2.12 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسنده | ||
| فریبا نوری* | ||
| گروه زبان‌شناسی، مرکز آموزش زبان فارسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران | ||
| چکیده | ||
| مسئله معنا در تاریخ، یکی از چالش‌های بنیادین انسان معاصر در مواجهه با بحران مدرنیته و فروپاشی روایت‌های کلان در فلسفه‌های تاریخ است. هدف پژوهش حاضر بازخوانی مفهوم معنا در تاریخ، با تاکید بر دیدگاه کارل لوویت و در پرتو آموزه‌های قرآنی بوده، و به بررسی نسبت تاریخ، هدایت الهی، و رشد روانی انسان پرداخته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی برده و با رویکرد تحلیل گفتمان، مفاهیم کلیدی را در سه گفتمان فلسفه تاریخ، قرآن، و روانشناسی رشد استخراج و تطبیق داده است. در مقام پاسخ به هدف پژوهش می‌توان گفت، معنا در تاریخ، پرسشی است که از درون بحران مدرنیته برآمده و به یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های فلسفی و روانشناختی بشر معاصر تبدیل شده است. کارل لوویت با نقد فلسفه‌های تاریخ مدرن، نشان داد که بسیاری از روایت‌های تاریخی غربی، علی‌رغم ظاهر عقلانی و سکولارشان، بازتولید مفاهیم دینی در قالبی ایدئولوژیک‌اند؛ مفاهیمی چون رستگاری، پیشرفت و پایان تاریخ. از دیدگاه او، معنا تنها زمانی در تاریخ ممکن است که نسبت آن با امر متعالی حفظ شود؛ وگرنه تاریخ به ابزاری برای توهم نجات بشری تبدیل می‌شود. در این مقاله، با بهره‌گیری از نگاه نقادانۀ لوویت، «معنا در تاریخ» در پرتو قرآن کریم بازخوانی و نشان داده شد که قرآن، با معرفی مفاهیمی چون سنت‌های الهی، ابتلاء، تزکیه و عاقبت، الگویی غیرایدئولوژیک از تاریخ ارائه می‌دهد که در آن، معنا نه در سیر بیرونی وقایع، بلکه در کنش اخلاقی و درونی انسان در نسبت با هدایت الهی شکل می‌گیرد. این معنا، نه‌تنها به فرد مسئولیت می‌دهد، بلکه امکان رشد روانی در بستر تاریخ را نیز فراهم می‌سازد. همچنین، با تطبیق مراحل رشد روانی- اجتماعی اریکسون با روایت‌های قرآنی از زندگی پیامبران و اقوام، مشخص شد که قرآن، ضمن داشتن ساختار خاص خود، با زبان روانشناسی رشد نیز قابل گفت‌وگو است. به‌ویژه در مفاهیمی چون هویت‌یابی، انسجام روانی یا مسئولیت اخلاقی، می‌توان همپوشانی‌های عمیقی میان قرآن و نظریۀ اریکسون یافت. این همپوشانی نشان می‌دهد که معنا در تاریخ، امری صرفاً نظری یا کلامی نیست؛ بلکه به‌طور مستقیم با رشد روان انسان، سلامت درونی و انتخاب‌های اخلاقی او پیوند دارد. این پژوهش با تلفیق سه چشم‌انداز فلسفی، قرآنی و روانشناختی، امکانی برای بازاندیشی در معنای تاریخ فراهم آورده است؛ امکانی که از سویی، با نقدهای فلسفی مدرنیته هم‌راستا است و از سوی دیگر، بر ظرفیت‌های درونی معارف قرآنی برای فهمی انسانی، روانی و اخلاقی از تاریخ تأکید دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| معنا در تاریخ؛ سنّت‌های الهی؛ کارل لوویت؛ رشد روانی؛ اریکسون؛ تحلیل گفتمان؛ نظریه رشد | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Meaning in History in Three Discourses: Philosophical, Qur’anic, and Psychological (A Comparative Study with Emphasis on the Thought of Löwith, Divine Traditions, and Erikson’s Theory of Development) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fariba Noori | ||
| Department of Linguistics, Persian Language Teaching Center, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The question of meaning in history constitutes one of the fundamental challenges faced by contemporary human beings in confronting the crisis of modernity and the collapse of metanarratives in philosophies of history. The present study aims to reinterpret the concept of meaning in history by focusing on the views of Karl Löwith and, in the light of Qur’anic teachings, to examine the relationship between history, divine guidance, and human psychological development. Employing a descriptive-analytical method and adopting a discourse analysis approach, this research has extracted and compared key concepts within three discourses: philosophy of history, the Qur’an, and developmental psychology. In response to the research objective, it can be argued that the issue of meaning in history arises from the crisis of modernity and has become one of the most serious philosophical and psychological concerns of contemporary humanity. Karl Löwith, through his critique of modern philosophies of history, demonstrated that many Western historical narratives, despite their rational and secular appearance, are in fact reproductions of religious concepts in an ideological form, such as salvation, progress, and the end of history. From his perspective, meaning in history is possible only when its connection with the transcendent is preserved; otherwise, history turns into an instrument for the illusion of human salvation. In this article, by drawing upon Löwith’s critical perspective, “meaning in history” is reinterpreted in light of the Holy Qur’an, which presents concepts such as divine traditions, trial, purification, and destiny as the basis for a non-ideological model of history. In this model, meaning is not embedded in the external sequence of events but is shaped through the moral and inner actions of human beings in relation to divine guidance. Such a conception not only grants responsibility to the individual but also provides the possibility for psychological growth within the framework of history. Moreover, by comparing Erikson’s stages of psychosocial development with the Qur’anic narratives of prophets and nations, it becomes evident that the Qur’an, while maintaining its distinctive structure, can also engage in dialogue with the language of developmental psychology. Particularly in concepts such as identity formation, psychological integrity, and moral responsibility, profound overlaps between the Qur’an and Erikson’s theory can be discerned. These overlaps indicate that meaning in history is not merely a theoretical or theological issue; rather, it is directly connected to human psychological growth, inner well-being, and ethical choices. By integrating the three perspectives—philosophical, Qur’anic, and psychological—this study provides a framework for rethinking the meaning of history, one that, on the one hand, resonates with philosophical critiques of modernity, and on the other, emphasizes the intrinsic capacity of Qur’anic knowledge to offer a human, psychological, and ethical understanding of history. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Meaning in History, Divine Traditions, Karl Löwith, Psychological Development, Erikson, Discourse Analysis, Developmental Theory | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آرون، ریمون (۱۳9۳). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی. ترجمه باقر پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (۱۳۹۷). مقدمه. ترجمه محمد پروین گنابادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بسطامی حسینی، زینب‌السادات (۱۴۰۳). روش‌شناسی قرآن کریم در تسهیل دستیابی انسان به رشد و موفقیت. مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 28(98)، ص93-120.
بهرامی‌احسان، هادی؛ شیرزاد، علیرضا (1401). تبیین روش‌های مرحله‌ای کشف آیات روانشناختی قرآن کریم. قرآن و روانشناسی، 2(1).
حسینی رامندی، سید علی‌اکبر (1400). تحلیل روانشناختی رشد قرآنی و نشانه‌های آن. مطالعات اسلام و روانشناسی، ۱۸(2)، ص46-25.
حیدری، بهروز؛ حسن‌پور، عباسعلی (1398). اعجاز قرآن کریم در پرورش و رشد عقلی بشر. مطالعات علوم اسلامی انسانی، 31(5)، ص76-63.
رجبی، علی اصغر؛ تهامی، مرتضی (۱۴۰۱). سنّت‌های الهی حاکم بر حرکت تاریخ از منظر قرآن و نهج‌البلاغه. تاریخ اسلام، 22(2)، ص75-110.
سلیمانی، جواد (1389). سنّت‌مندی تاریخ در قرآن از منظر شهید صدر (دیدگاه‌های قرآنی و نوآوری‌های شهید صدر در فلسفه نظری تاریخ). تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 25(7)، ص114-93.
شیروانی، محمد؛ سوری، روح‌الله (۱۴۰۳). ضرورت اضطرار بر فرایند رشد و تاب‌آوری انسان در قرآن کریم. تفسیرپژوهی اثری، 11 (21)، ص205-228.
علیزاده موسوی، سید حامد (1402). واکاوی دیدگاه‌های خاورشناسان درباره رابطه قرآن و تاریخ. قرآن شناخت، 16(2)، ص171-188.
نورافشان، سید جلال (۱۴۰۰). روش‌شناسی تاریخ زندگی پیامبران در قرآن. مطالعات تاریخ اسلامی، ۱۳(۵۱)، ص۷۱-۹۴.
یحیای، داوود (1391). درک تاریخ و فلسفه آن در پرتو قرآن: ممیّزه تاریخ‌نگاری ابن‌خلدون. پژوهشنامه تاریخ، 28(7)، ص56-39.
Aycan, S. (2024). Construction of an Islamically Integrated Psychological Well Being Model. Journal of Muslim Mental Health, 18(1). https://doi.org/10.3998/jmmh.6026
Erikson, E.H. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York: W. W. Norton & Company.
Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.
Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London: Longman.
Fairclough, N. (2013). Critical discourse analysis: The critical study of language. Routledge.
Frankl, V.E. (1985). Man’s Search for Meaning. New York: Washington Square Press.
Löwith, K. (1949). Meaning in History. Chicago: University of Chicago Press.
Rahman, F.A. & Zulkefli, N.A. (2021). Quranic mental health amidst pandemic: A cultural-hermeneutic study. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 14(6), p. 1134 -1149. https://doi.org/10.1108/IJIMEFM-12-2020-0630
Ricoeur, P. (1984). Time and Narrative. Vol. 1. K. McLaughlin & D. Pellauer (Trans.). Chicago: University of Chicago Press.
Rozali, N.M., Ismail, H., Jaffri, H. & Mohd Noor, N.M. (2022). The impact of listening to, reciting or memorizing the Quran on physical and mental health of Muslims: Evidence from systematic review. Journal of Religion and Health, 61(5), p. 3702–3722. https://doi.org/10.1007/s10943-022-01564-9 White, H. (1987). The Content of the Form: Narrative Discourse and Historical Representation. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Yusof, N. & Khairuddin, N. (2023). Development of Islamic Psychology: Interdisciplinary approaches toward an integrated framework. Journal of Religion and Health, 62(1), p. 105–120. https://doi.org/10.1007/s10943-022-01677-1 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 52 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 18 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب