تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,497 |
تعداد مقالات | 70,219 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,420,970 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,646,651 |
تأثیر شبکة زهکشی بر مکانگزینی استقرارگاههای پیشازتاریخ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مطالعات باستان شناسی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 9، دوره 5، شماره 2، اسفند 1392، صفحه 145-161 اصل مقاله (5.84 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2014.50403 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مهران مقصودی* 1؛ سید محمد زمانزاده2؛ حسن فاضلی نشلی3؛ روحالله یوسفی زُشک4؛ سمیرا چزغه5؛ حجتالله احمدپور6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد ورامین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه شهید بهشتی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
6دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
منابع آبی در طول تاریخ بشر همواره از عوامل مهم در جذب استقرارگاههای بشری بودهاند، ازاینرو در پژوهش حاضر سعی شده است تا به بررسی نقش رودخانة شادچای در مکانگزینی دو استقرارگاه پیشازتاریخ بهنام تپههای میمونآباد پرداخته شود. بنابراین ضمن مطالعات میدانی، بهمنظور بررسی ویژگیهای رسوبی، از ترانشه محوطة باستانی و همچنین شواهد باقیمانده از آبراهههای دیرینه، نمونهبرداری صورت گرفت تا نتایج حاصله با یکدیگر مقایسه شوند. برای ترسیم نقشهها از نرمافزارهای GIS و Freehand بهره گرفته شد. نتایج حاصل از بررسیهای زمینباستانشناسی نشان میدهد که این دو محوطه برروی دشت آبرفتی و در قسمت انتهایی مخروطافکنة کرج واقع شدهاند. با توجه به نمونهگیریهای انجام شده و تمامی شواهد این احتمال میرود که در گذشته، شعبهای از رودخانه، مسیری بهغیر از مسیر فعلی داشته است و با تغییر مسیر خود استقرارگاه نیز به تبع آن تغییر مکان داده و به مکانی نزدیکتر به رودخانه انتقال یافته است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینباستانشناسی؛ میمونآباد؛ GIS؛ رودخانة شادچای | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
عنوان مقاله [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
The Impact of Drainage Systems in the Selection of Site locations Case Study: Meymon Abad Sites | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mehran i Magsoud1؛ Seyyed Mohammad Zaman Zadeh2؛ Hassan Fazeli Nashli3؛ Rouhollah Yousefi Zoshk4؛ Samira Chazghe5؛ Hojat Ollah Ahmadpour6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Water resources throughout human history have always been an important factor in attracting human settlement. The main purpose of this paper was to investigate what is the role of Shadchay River in the location of two prehistoric settlements that are called Tepe Meymon Abad. In this research by field studies and also to investigate the characteristics of the sediments, samples were taken from the trenches of archaeological sites and remains of ancient waterway. The results obtained are compared with each other and also the necessary maps were plotted by using GIS and Freehand software. The results of the geoarchaeological studies show that these two sites are located on the alluvial plains and on the end of the Karaj alluvial fans. The fine-grained alluvial fan deposits of the Karaj, has created favorable conditions for the human settlement in this area. According to the samples taken and all evidence, probably in the past, a tributary of the Karaj river flowed in a course which is different from its nowadays water way and consequently by its redirection the settlement moved and transferred to a location closer to the river. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
River Shadchai, Archaeological Settlement, GIS, Geoarchaeology, Meymon Abad | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مطالعات همگام و همراستا با مطالعات باستانشناسی، دامنة تحقیقات علم باستانشناسی را گستردهتر کرده است چرا که با استفاده از علوم دیگر شاید بتوان پاسخهای روشنی به مسائل پیچیده باستانشناسی داد. در همین زمینه متخصصین علوم مختلف معیارها و روشهای بسیاری را ارائه نمودهاند و امید است از طریق ائتلاف افکار، فنون، نتایج و نگرش رشتههای مختلف مرتبط با مسئلة موردنظر، شناخت و درک عمیقتری از موضوع مورد بحث فراهم شود. یکی از مطالعات سودمند در این زمینه، بررسیهای زمینباستانشناسی در سکونتگاههای پیش از تاریخ است. دشت تهران به عنوان یکی از مکانهایی که از گذشتههای دور تا به امروز محیط طبیعی مناسبی را برای زیست ساکنانش فراهم آورده، در واقع، با تهنشست گلولای آبرفتی حملشده توسط آب رودخانهها پوشیده شده است و بهنظر میرسد که تغییر سیستم رودخانهها در طول زمان تأثیر قابلتوجهی روی تغییر الگوهای سکونت بشر قبل از تاریخ تا حال داشته باشد. دشت تهران دارای حدود 123 محوطة باستانی است (فاضلی،31:1383) بنابراین منطقی بهنظر میرسد هرگونه بررسی در گذشته و حال این محوطههای باستانی بایستی با توجه به بستر طبیعی که این محیطها که برروی آن شکل گرفتهاند صورت پذیرد. پژوهش حاضر بر آن است تا از طریق روشهای زمینباستانشناسی، تأثیر رودخانة شادچای یکی از شعبات رودخانة کرج در مکان گزینی دو استقرارگاه پیشازتاریخ واقع بر قسمتهای انتهایی دشت تهران را مورد بررسی قرار دهد. شاید به جرأت بتوان گفت با توجه به شرایط خشک و نیمهخشک ایران، منابع آب شیرین و دسترسی به آن مهمترین عامل در مکانگزینی جوامع پیشازتاریخ بوده است. سیستم رودخانهها در دشت تهران بهنحوی است که محوطههای باستانشناختی، به احتمال زیاد، برای مقاصد کشاورزی (استفاده از رسوبات حاصلخیز برای کشاورزی)، صنعتی (تهیة ابزار سنگی و رس مورد نیاز برای ساخت سفال) و خانگی (برطرفکردن نیاز حیاتی خود و حیوانات اهلی) در نزدیکی آنها شکل گرفتهاند. هدف از این پژوهش شناخت ویژگیهای ژئومورفولوژی و محیطی رودخانة شادچای در مکانگزینی تپههای پیش از تاریخ میمونآباد است. استفاده از روشهای مربوط به علوم زمین در مطالعات باستانشناسی که از آن به عنوان زمین باستانشناسی یاد میشود در ایران سابقة چندانی ندارد. رابرت بریدود از دانشگاه شیکاگو اولین کسی بود که گروهی از متخصصین علوم را با خود به کوهستانهای زاگرس آورد که سرآغازی در بهکارگیری سایر علوم در باستانشناسی شد (علیزاده، 1380: 85). دکتر مک برنى (Mc Burney) در سال 1969 ضمن حفارى پناهگاه صخرهاى هومیان و با استفاده از رسوبشناسى و مطالعات گردهشناسى گیاهان دیرینه رسوبات موجود، نتایج ارزشمندى را در خصوص اقلیم گذشته منطقة زاگرس مرکزى ارائه داد(Mc Burney,1969:99) . در سالهاى 1975 تا 1979 نیز بروکس (Brookes) با انجام تحقیقات زمینباستانشناسى در حوضة آبریز رودخانة قرهسو در شرق روانسر و غرب کرمانشاه بر اساس توالى رسوبات طبیعى، دریافت که در حدود 1000 سال پیش فرایندهاى شدید سیلابى باعث دفن بسیارى از تپههاى باستانى در زیر رسوبات گلى به قطر 10 متر در کرانههای رودخانه اصلى شده است (88:Brookes, 1989). مطالعات مربوط به دیرینهسنگی در ایران به کارهای دمورگان (Demorgan, 1907) فرانسوی بازمیگردد. وی ضمن کشف پارهای ادوات سنگی در رسوبات پلیستوسن در حوضة خزر، اظهار میدارد که یخچالهای کوهستانی و دریاچهها در این دوره ایران را پوشش میدادهاند. پرفسور کون (Coon, 1957) در کتاب هفت غار اطلاعات خود از حفاریهای مربوط به دورة دیرینهسنگی میانی را تحت عنوانفرهنگبارادوستیان(Baradostian Culture)منتشرساخت.در این میان از آثار رایت (Wright, 1963)، ویتا فینزی vita finzi,1980))، وان زیست (van ziest,1977)، آریایی (Ariai) و تیبالت، (Thibault,1977) که دربارة قدیمترین آثار زندگی انسان در ایران و تغییرات اقلیمی دوران چهارم ایران تحقیقات با ارزشی انجام دادهاند میتوان یاد کرد. تقریباً از دهة هفتاد شمسی بهبعد مطالعات زمین باستانشناسی با تأکید بر کاوشهاى پارینهسنگى و استفاده از روشهاى علوم مربوط به زمین براى توصیف جزئیات پیشینههاى باستانى در غارها و پناهگاههاى صخرهاى بهصورتی روشمند آغاز میشود؛ از جملة این مطالعات، تحقیقات انجام شدة طاهری و همکاران در منطقه غرب کشور است که با استفاده از روش تافونی به بررسی شواهد زمینشناسی و بقایای جانوری غار زیلو در شمال کرمانشاه پرداختهاند و به نتایج جالبی در زمینة بررسی رسوبات و بقایای جانوری موجود در غارها برای آگاهی از ارتباط محیط کارستی با شرایط اقلیمی و استقرارهای انسانی دست یافتهاند (طاهری و همکاران،3340:1386). خوشبختانه در سالهای اخیر باستانشناسان تلاش نمودهاند تا با نگاهی ویژه به دادههای علوم میانرشتهای، موضوع برهمکنش میان انسان و محیط زیست را روشن نمایند. این مطالعات در دشتهای تهران، کاشان و قزوین از حدود یک دهه پیش آغاز شده است ((Schmidt et al. 2011, Gilmore et al. 2011. در خصوص پیشینة تحقیق دربارة تپة میمونآباد نیز حسن فاضلی نشلی برای اولینبار این محوطه را در سال 1377 (فاضلی،1377) شناسایی نمود و پس از آن محسن باقری در سال 1380 آن را مورد بررسی قرار داده است (باقری،1380). در سال 1385، سجاد علیبیگی به تعیین حریم و نشانهگذاری این محوطه پرداخته و بر اساس مطالعة مجموعه سفالهای آن، محوطه را متعلق به دوران مسوسنگ جدید و قرون میانی دورۀ اسلامی معرفی مینماید (علیبیگی 1385). محمدرضا نعمتی و فرشید مصدقی نیز در همایش باستانشناسی عصر مفرغ این محوطه را به عنوان محوطهای از دوران آغاز عصر مفرغ معرفی کردهاند (مصدقی و نعمتی، 1388). بررسی سطحی روشمند محوطه نیز در تیرماه 1389 در دو مرحله زمانی طی حدود ششماه عملیات میدانی و مطالعاتی توسط قاسم رحیمی انجام شده است (نقل از یوسفی زُشک،1391). شاید بتوان گفت مهمترین پژوهشی که در این زمینه انجام گرفته است حفاری یک فصل یوسفی در این تپه است که در خصوص نحوة استقرار در این تپه به نتایج جالبی رسیدهاند.
گسترة مورد مطالعه از آنجایی که ساختارهای طبیعی هر منطقه از معیارهای ارزشمند در ایجاد یا انحطاط استقرارگاهها میباشند، میتوانند در بررسی آگاهانه در خصوص اینگونه آثار کمک کنند. موقعیت تپههای میمونآباد از لحاظ ساختارهای طبیعی به گونهایست که چشمانداز اطراف محوطه را زمینهای پست و هموار با شیبی در حدود 5 ـ 0 درجه تشکیل میدهد و ارتفاع آن از سطح دریا معادل 1050 متر میباشد. همچنین این محوطه در اقلیمی خشک قرار گرفته است که به سمت شمال به آبوهوای نیمهخشک منتهی میشود، فاصلة تقریبی تپهها از رودخانة شادچای حدود 200متر است (شکل2). رودخانة شادچای یکی از مسیلهای منشعب از رودخانة کرج است، آب رودخانه کرج از بارشهای فصل سرما و ذوب برفهای کوهستانی در فصل گرما تأمین میشود. این رود در کوهستان رودی دائمی و درپایکوه و دشت آبرفتی، فصلی و در مجاورت مسیله از ویژگیهای رودهای اتفاقی برخوردار است (جعفری،388:1376).
شکل 2: موقعیت تپههای میمونآباد نسبت به ارتفاع از سطح دریا آبوهوا، شیب و فاصله از رودخانه این محوطه همچنین برروی دشت آبرفتی و در قسمت انتهایی مخروطافکنة کرج واقع شده و زمینهای اطراف آن شامل زمینهای زراعی است که در قسمت شمال، بیرونزدگیهای بیابانی چشمانداز غالب منطقه را تشکیل میدهد. از نظر زمینشناسی ذخایر تراسی و مخروطافکنهای کل منطقه را دربر گرفتهاند (شکل3).
روش بررسی بحث و نتیجهگیری
برای بررسی بهتر ارتباط ابزارهای سنگی با نوع رسوبات رودخانه، سازندهای زمینشناسی منطقهای که رودخانة کرج از آن عبور میکند با استفاده از نقشههای زمینشناسی بررسی شد و با ایجاد پروفیل از این سازندها، این ارتباط به خوبی مشخص گردید (شکل5).
شکل 5: پروفیل طولی رودخانه در سازندهای زمینشناسی در حوضة رودخانة کرج
شکل6 : ترکیب سنگشناسی ابزار سنگی بهدستآمده از تپههای میمونآباد عملیات میدانی شواهد تغییر بستر رود: مجراهای واقع در سطح مخروطافکنهها در طی زمان موقعیت خود را تغییر میدهند (دریو،1873، نقل از مقصودی و محمدنژاد آروق،1390). در طی دورة زمانی طولانی (1000-10000سال) مجراها برای حفظ شکل و موقعیت مخروطافکنه، در تمامی سطح مخروطافکنه تغییر مسیر میدهند (شکل7). محل دقیق مجراها در طول زمان نامعیّن بوده و مهاجرت مجراها میتواند بهصورت فرایندی اتفاقی باشد
در کنارههای رودخانة شادچای نیز تعدادی آبراهة دیرینه مشاهده شد که البته بهدلیل عدم امکان تاریخگذاری در این پژوهش، نمیتوان با قطعیت عنوان نمود که این آبراههها دقیقاً همان آبراهههایی بودهاند که در زمان حیات استقرارگاهها آنها را تحتتأثیر قرار دادهاند یا خیر؟ ولیکن این آبراههها شواهدی از تغییر مداوم مسیر رودخانه در ادوار گذشته میباشند (شکل8).
برای بررسی دقیقتر، و تأثیر احتمالی این آبراهههای قدیمی برروی تپههای میمونآباد، جهت و امتداد هریک از آبراههها توسط دستگاه کمپاس برداشت گردید (جدول1).
با تعیین جهت و امتداد هریک از این آبراههها مشخص شد که شواهد آبراهههای قدیمی در بالادست رودخانه جهتی رو به پایین یعنی به سمت تپههای باستانی داشته است و این احتمال میرود که شعبهای از این رودخانه در این مسیر بوده است و مکانگزینی استقرارگاهها با توجه به این تغییر مسیر صورت گرفته باشد (شکل9).
شکل 9: جهات آبراهههای قدیمی نسبت به تپههای میمونآباد
همانگونه که از شکل نیز پیداست این محدوده دارای یک شیب ملایم از شمالشرق به جنوبغرب است و شیب بهگونهای است که بهراحتی عبور مسیر احتمالی رودخانه از کنار تپهها را امکانپذیر میکرده است. همچنین شیب کم دشت خود دلیلی بر رسوبگذاری و تغییر مسیر رود در نتیجة این شیب کم است. پروفیل طولی نیز نشان میدهد که تپة یک (تپه قدیمیتر) در ارتفاع بیشتری نسبت به تپة دو که در فاصلة کمتری از رودخانه است، قرار گرفته است و بین آنها فرورفتگی کمعمقی قرار دارد.
کارهای آزمایشگاهی نمونهبرداری و تجزیه و تحلیل اندازة دانهها
نمونهها پس از برداشت برای کارهای گرانولومتری به آزمایشگاه برده شد، وزن هریک از نمونهها تعیین و ثبت گردید. از هریک از نمونههای T,T3,C1 200 گرم و از مابقی نمونهها مقدار 150 گرم وزنکشی شد و بعد از آن نمونههای وزن شده در مجموعهای از الکها با فواصل: 1000، 500، 250، 125، 63 و >63، که طشتی در زیر آن قرار داشت برروی یک دستگاه لرزاننده مکانیکی قرار داده شد و برای20 دقیقه با قدرت 100 لرزانده شد و وزن و درصد هریک از رسوبات در طبقات لرزاننده مشخص شد و برای تحلیلها و شاخصهای آماری آماده گردید (جدول3).
1. نامگذاری رسوبات بر اساس اندازة دانهها
2. هیستوگرام هیستوگرام یک نوع متد ترسیمی است که فراوانی نسبی اندازة ذرات بهوسیله مناطق مختلف در آن نشان داده میشود. بالاترین نقطة تجمع در هیستوگرام را نما یا مد (Mode) میگویند. اگر هیستوگرام دارای یک مرکز تجمع باشد، آن را یونیمدال ( (unimodal و اگر دارای دو مرکز تجمع باشد بایمدال (bimodal) و اگر چندین مرکز تجمع داشته باشد، مولتیمدال (multimodal) مینامند. در نمونههای برداشت شده نیز نمونة دو که از قسمتهای تحتانی خاک بکر است یونیمدال و مابقی نمونهها که شامل دو نمونه از خاک بکر (نمونه یک و سه) و یک نمونه از لایة فرهنگی (نمونة Ln108) است مولتیمدال هستند (شکل13). مراکز تجمع در هیستوگرام نشاندهندة ناجوری رسوبات و منعکسکنندة منشأ آنها میباشد، زیرا هریک از مراکز تجمع در رابطه با اندازة ذرات مختلفی است که از منشأ به حوضه آورده شده است. بنابراین اگر هیستوگرامی بایمدال باشد ممکن است رسوب از دو منشأ سرچشمه گرفته باشد (Folk,1974:182). به طور کلی، هیستوگرام تمامی نمونهها حاکی از این است که رسوبات انباشته شده از بیش از یک منشأ در این مکان رسوبگذاری شده است (شکل13). این مورد به همراه تحلیلهای آماری دیگر سبب میشود که از نحوة رسوبگذاری و ارتباط آن با استقرارگاه اطلاعات دیگری بهدست آوریم. شکل13: موقعیت نمونههای برداشتشده در ترانشه شمالی (مأخذ: گزارشهای منتشرنشدة کاوشهای باستانشناسی میمنتآباد) 3. پارامترهای آماری
نتیجه بهطور کلی، با توجه به تمامی شواهد، این احتمال میرود که در گذشته به دلایل اقلیمی یا زمینساخت، شعبهای از رودخانه مسیری به غیر از مسیر فعلی داشته است و با تغییر مسیر خود استقرارگاه نیز به تبع آن تغییر مکان داده و به مکانی نزدیکتر به رودخانه انتقال یافته است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جعفری، عباس (1376)، گیتاشناسی ایران، رودها و رودنامههای ایران، جلد2. علیزاده، عباس (1380)، تئوری و عمل در باستانشناسی با فصلهایی در زیستشناسی تحولی و معرفتشناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران. فاضلینشلی، حسن، رابین کانینگهام، روث یانگ، گوین گیلمور، راندی دانیاهو، مهران مقصودی، کتی بت (1383) ، «گزارش مقدماتی کاوش محوطة باستانی تپهپردیس در سال1383»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، س 1، ش 2، پاییز و زمستان 1384، ص 44- 31. مقصودی، مهران، سیدمحمد زمانزاده، حسن فاضلی نشلی، سمیرا چزغه (1391)، «نقش ساختارهای طبیعی در الگوی استقرار محوطههای پیشازتاریخ دشت تهران با استفاده از GIS»، مجله مدرس علوم انسانی- برنامهریزی و آمایش فضا، دورة شانزدهم، شماره4، 137-110. مقصودی، مهران، حسن فاضلی نشلی، قاسم عزیزی، گوین گیلمور، آرمین اشمیت (1391)، «نقش مخروطافکنهها در توزیع سکونتگاههای پیشازتاریخ از دیدگاه زمینباستانشناسی (مطالعة موردی: مخروطافکنة جاجرود و حاجی عرب)»، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، سال44، صص1-22. مقصودی، مهران و وحید محمدنژاد آروق، (1390)، ژئومورفولوژی مخروطافکنهها، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران. یوسفی زُشک، روح الله(1391)،«خلاصة گزارشات منتشر نشده لایهنگاری محوطة میمنتآباد (میمونآباد) رباطکریم.» Brooks, C.E.P., 1949, Climate through the ages, 2 nd ed. Benn, London. Gillmore, G.K., Coningham R.A.E., Fazeli, H., Young R.L., Magshoudi, M., Batt, C.M., Rushworth, G., 2009, Irrigation on the Tehran Plain, Iran: Tepe Pardis the site of a possible Neolithic irrigation feature?, Catena, 78, 280 – 300. Schmidt, A., Quigley, M., Fattahi, M., Azizi, G., Maghsoudi, M., Sohbati, R., Fazeli, H., 2011, Holocene settlement shifts and palaeoenvironments on the central Iranian Plateau: investigating linked systems”, The Holocene, 21 (4), 583 - 595. Schmidt, A., Fazeli, H., 2007, Tape Ghabristan: A Chacolithic tell buried in alluvium, Archaeological Prospection, 14, 38-46. Tucker, M.E. 2001, Sedimentary Petrology, London, Blackwell.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,816 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,336 |