1استاد بازنشستۀ دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران
2دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم و مدرس دانشگاه
چکیده
پیشرفت‌های بشری در علوم و فنون به کتابخانه‌ها نیز تسری یافته و به ظهور پدیدۀ کتابخانه‌های دیجیتال انجامیده است. از این رو، نویسندگان بر آن شدند تا با بررسی هر دو نهاد حق مؤلف و کتابخانه‌های دیجیتال، به گشایش دریچه‌ای نوین در پیشرفت علم و فناوری مساعدت نمایند. به‌نظر می‌رسد در کتابخانه‌های دیجیتال باید بین دو نوع خصوصی و عمومی تفکیک قائل شد و در کتابخانه‌های خصوصی مؤسس را مکلف به جلب رضایت شخصی صاحب حق دانست، اما در کتابخانه‌های عمومی شایسته است که از این سختگیری دست برداشت و به استناد مادۀ 8 قانون حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان 1348ش، مؤسسان را از اخذ اجازۀ صاحب حق معاف دانست. البته این‌چنین برخوردی در خصوص آن دسته از کتابخانه‌های دیجیتالی که کاربران بدون امکان دانلود منابع صرفاً قادر به مطالعۀ آن‌ها هستند، قابل دفاع به‌نظر می‌رسد، اما در کتابخانه‌هایی که کاربر توان ذخیره‌سازی منابع را دارد، این نظر قابل دفاع نیست.
1Retired Professor of University of Tehran, Iran| Professor of Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran, Tehran, Iran
2PhD Student of Private of Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]
Human advancements in science and technology have also developed to libraries leading to the emergence of the phenomenon of the digital libraries. Therefore, authors decided to open the new view in the development of science and technology by examining both the copyright and digital library. It seems that in the digital library we must distinguish between two types of public and private libraries. Founder of the private libraries is required to satisfy the owner's personal needs. But it is not the case in public libraries. And According to Article 8 of “The protection the rights of authors, composers and artists act 1348” thefounders should be exempted from the authorization of the copyright owner. Of course such an attitude is defendable about users without ability to download resources who have just the ability to read them. But about libraries that users can download resources from, this idea is not defendable.
کلیدواژه‌ها [English]
Copyright, digital library, material right, moral right, publisher
مراجع
الف) فارسی
ارجمند، اردشیر و حبیبی مجنده، محمد (1384)، جایگاه حقوق مالکیت معنوی در نظام بین‌المللی حقوق بشر، نامۀ مفید، شمارۀ 54، ص 3-24.
اکبری، احمد (1386)، کتابخانه دیجیتال در پایگاههای اسلامی، ره‌آورد نور، شمارۀ 20، ص 42-47.
انصاری، باقر (1386)، شرایط اثر قابل حمایت در نظام مالکیت‌های ادبی و هنری، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 45، ص97- 151.
انصاری، شیخ مرتضی (1414ق)، رسائل فقهیه، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
بهرامی، محمدحسین(1390)، کتابخانه دیجیتال نور گامی نو در عرصۀ اطلاع‌رسانی، ماهنامۀ ره‌آورد نور، شمارۀ 30، ص50-53.
تاج‌آبادی، رضا و رنجبری، صفرعلی (1387)، کاربرد کپی‌رایت (حق مؤلف) و قوانین و مقررات آن در محیط الکترونیکی، ماهنامۀ اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی، شمارۀ 16، ص47- 62.
جاکوب، سررابین و الکساندر، دانیل و لین، لیندسی (1386)، مالکیت فکری، ترجمۀ هاشم بیگی، حمید، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
حکمت‌نیا، محمود (1388)، بررسی فقهی و اقتصادی مالکیت فکری، فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، شمارۀ 33، 179-212.
خدمتگزار، محسن (1390)، فلسفۀ مالکیت فکری، تهران: نشر میزان.
خسروپناه، عبدالحسین (1374)، علم اطلاع‌رسانی و نقش آن در اطلاعات علم کلام، مجله کلام، شمارۀ 14، ص39-45.
دیلمی، احمد (1385)، کپی رایت و حقوق مرتبط از برن تا تریپس، فصلنامۀ فقه، شمارۀ 49، ص163-197.
راکنوزمان، ام.دی و کانایی، هیداکی و اومموتو، کاتسو هیرو (1389)، یکپارچه‌سازی فرایند مدیریت دانش با سیستم کتابخانۀ دیجیتال ترجمه درخوش، ملیحه، کلیات کتاب ماه، شمارۀ150، ص 60-72.
زرکلام، ستار (1387)، حقوق مالکیت ادبی و هنری، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.
دیانی، محمد حسین و داورپناه، محمدرضا (1381)، مفاهیم و روش های ذخیره و بازیابی اطلاعات در نظام های رایانه ای کتابخانه های ایران، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
سلطانی، پوری و مجتبوی نائینی، مهدی (1357)، اصطلاح‌نامه کتابداری، انجمن کتابداران ایران.
شوقی، سید هاشم (1388)، نگاهی به بایدها و نبایدهای رعایت قانون کپی‌رایت در نرم‌افزارهای اسلامی، ره آوردنور، شمارۀ 28، ص26-29.
صادقی، محسن (1384) حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای در موافقت نامه تریپس و حقوق ایران" نامۀ حقوقی، جلد 1، شمارۀ 1، ص65-88.
صالحی، جواد و ابراهیمی، یوسف (1389)، حمایت از کپی‌رایت و مبنای آن در مالکیت فکری، ماهنامه قضاوت، شمارۀ66، ص55-58.
صفایی، سید حسین (1381)، حق مؤلف در حقوق ایران، مجلۀ کتابهای اسلامی، شمارۀ8، ص7-24.
صفایی، سید حسین (1386)، حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، انتشارات میزان، چاپ2.
صفایی، سید حسین و صادقی، محسن و حسن، محسنی (1385)، مطالعۀ تطبیقی حقوق معنوی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری و دارندگان حقوق مرتبط، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 10، شمارۀ 3، ص79-95.
فدایی، اشرف و نوشین‌فرد، فاطمه (1389)، بررسی دیدگاههای مدیران و کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه علامه طباطبایی در مورد ایجاد کتابخانۀ دیجیتال، مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، شمارۀ 81، ص23-43.
قدیمی، آفتاب و احمدزاده، خدیجه و میلادپور، بهنوش (1387)، مراحل ایجاد کتابخانه دیجیتال و فناوریهای آن، ماهنامۀ اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی، شمارۀ6، ص53-57.
کاند، تری و کلیولند، گری (1390)، کتابخانۀ دیجیتال/ افسانه و چالش‌ها، ترجمۀ جعفرپور، اسماعیل و غفاری، سعید، کتاب ماه، شمارۀ160، ص88-95.
کاوازوس، ادوارد و مایلز، کو (1381)، کپی رایت در اینترنت: لینک دادن و عواقب آن، ترجمه واعظی نژاد، صغری، فصلنامۀ کتابهای اسلامی، شمارۀ10، ص19-28.
کردبچه، مرجان (1390)، حقوق حاکم بر آثار هنری و کنوانسیون‌های بین‌المللی، تهران: انتشارات خرسندی.
کولائیان، فردین (1383)، کتابخانه‌های دیجیتال در عصر اطلاعات الکترونیکی، کتاب ماه، شمارۀ 84، ص104- 111.
کیم، سانگجونک (1385)، فناوری Peer to Peer و حق مؤلف، ترجمۀ معلی، مهدی، مجلۀ حقوقی عدالت آراء، شمارۀ 4و 5، ص171-193.
محمدزاده وادقانی، علیرضا و محسنی، حسن (1388)، معاهده برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، فصلنامۀ حقوق دانشگاه تهران، دورۀ 39، شمارۀ 2، ص371-393.
مرعشی، سید محمدحسن (1378)، قاعدۀ لاضرر، ماهنامۀ دادرسی، شمارۀ4، ص3-7.
مطلبی، داریوش (1386 الف)، حق مؤلف در محیط دیجیتال، مجلۀ مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، شمارۀ70، ص137- 164.
مطلبی، داریوش و دیگران (1386)، کتابخانه‌های دیجیتال در ایران: چالش‌ها و راه‌کارها، کتاب ماه، شمارۀ 116و 117، ص48-57.
موسوی، سیدرضا (1383)، حق تالیف در حقوق اسلامی، فصلنامۀ مطالعات اسلامی، شمارۀ64، ص123-166.
نوروزی، علیرضا (1381)، حقوق مالکیت فکری، تهران: نشر چاپار.
نوه ابراهیم، عبدالرحیم (1372)، ضرورت تشکیل پایگاه اطلاعاتی در برنامه‌ریزی آموزش عالی، فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، ص229-232.
ب) خارجی
Abdulla, Ali(2008), Copyright and Knowledge Advancement: A Case Study on the UAE Copyright Law, Library Management, Vol29, No 6/7, P.461-472.
Borgman, Christine L(1999), What Are Digital Libraries?, Information Processing Management, University of California, Vol35, P.227-243.
Callister, Paul D (2003), Digital Content Licensing, New York, Marcel Dekker, INC, P.873-883.
Davies, Gillian(2002), Copyright and the Public Interest, Thomsou, 2th Edition.
Greenstein, Daniel; Thorin, Suzanne E.(2002) The Digital Library: A Biography, Digital Library Federation.
Lglezakis, Ioannis; Synodinou, Tatiana-Eleni; Kapidakis, Sarantos, (2011), E-Publishing and Digital Libraries: Legal and Organizational Issues, New York, information Science Reference.
.Litman, Jessica(2006), Digital Copyright, Prometheus Books.
Kuny, Terry & Cleveland, Gary(1998), The Digital Library: Myths & Challenges, IFLA Journal, P. 1-12.
