پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,698 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,007,003 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,688,431 |
آرایۀ استطراد و تأثیر آن در تفسیرآیات قرآن کریم | ||
| پژوهش های قرآن و حدیث | ||
| دوره 52، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 245-283 اصل مقاله (452.3 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2020.288821.669373 | ||
| نویسندگان | ||
| ابراهیم اقبال* 1؛ سیده نفیسه الدبونی2 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| قرآن کریم سامان یابی علوم بسیاری از جمله علم بدیع را سبب شده است و «استطراد» یکی از آرایه های بدیع است که با وجود سابقۀ طولانی و اهمیت بسیار، تعریف منسجمی از آن ارائه نگردیده و کاربرد آن در قرآن کریم آنچنانکه باید، نمایان نگشتهاست؛ به نحویکه برخی از تفاسیر، با استناد به سیاق، منکر آن شده و از درک حقایق بازماندهاند؛ اما اینک، این مسئله مطرح می شود که آیا می توان با بازتعریف آن، تفسیر قابل قبولی از آیات استطراد ارائه داد؟ و نقش آنرا در تفسیر صحیح تبیین کرد؟ و نشان داد که عملکرد مفسران در این آیات چگونه بوده است؟ این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی به نتایج زیر دست یافت: استطراد عبارت است از خروج از یک معنا و ورود به معنایی جالب و زائد یا در خور توجه و اصلی که در ظاهر بیارتباط ولی در واقع مرتبطاست و دوباره به معنا و مطلب اول بازمیگردد و در تفسیر، بیانگر آن است که نسبت به ماقبل و مابعد خود از هویتی مستقل برخوردار بوده و با آندو، دارای وحدت موضوعی است و مفسران در عمل به آن، دچار اختلاف شده و در نحوۀ تطبیق استطراد در آیات به چهار دسته تقسیم شدهاند: نفی مطلق، اثبات مطلق، قبول به عنوان یکی از وجوه تفسیر، اما با اعتبارگرفتن مصادیق مختلف و تناقض در نفی و اثبات آیات یکسان. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیۀ اکمال؛ آیۀ تبلیغ؛ آیۀ تطهیر؛ استطراد؛ بلاغت؛ تفسیر قرآن کریم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Array of “Istiṭrād” and Its Effect on the Interpretation of the Qur’anic Verses | ||
| نویسندگان [English] | ||
| ebrahim eghbal1؛ SEYEDE NAFISE ALDABOONI2 | ||
| 1Associate Professor, Department of Quran Science and Hadith, Faculty of Theology, University of Tehran | ||
| 2PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, University of Tehran, Iran; | ||
| چکیده [English] | ||
| The Holy Qur’an brought about the formation of many sciences, including the rhetoric science (badī'). “Istiṭrād” (digression/changing the subject) is one of the arrays of the rhetoric science that, despite its long history and importance, its exact definition is not clear and its application in the Holy Qur’an has not been defined as it deserves, as such some exegetes, based on the context, denied it and failed to understand it. The question arises here as to whether through redefining Istiṭrād is it possible to provide an acceptable interpretation of the such verses? Is it possible to clarify its role in the correct interpretation and show how did the exegetes’ practice in these verses? The present research, based on the descriptive-analytical method, concludes: Istiṭrād means leaving a meaning and entry into an interesting and redundant or worthy of attention and originality meaning which is seemingly irrelevant but in fact related, and again goes back to the first meaning and content. In the exegetical terms it indicates that it has an independent identity in connection to its before and after words in the context, with which it has a thematic unity. The exegetes disagreed on how to act on it. They may be divided into four categories on the verses of Istiṭrād: absolute negation, absolute acceptance, acceptance as one of the aspects of interpretation but with different examples, and contradictions in negation and acceptance. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Interpretation of the Holy Qur’an, Rhetoric, Istiṭrād, The Verse of Perfection (ikmāl), The Verse of Propagation (tablīq), The Verse of Purification (taṭhīr) | ||
| مراجع | ||
|
[1]. [2]. آلوسی، محمودبنعبدالله (1415). روحالمعانی فی تفسیرالقرآنالعظیم و السبعالمثانی. تحقیق: علی عبدالباری عطیه، جلد 1، 3، 6، 7، 8، 11، 12، لبنان، بیروت، منشورات محمدعلی بیضون. [3]. ابوالفتوح رازی (1376). روضالجنان و روحالجنان فی تفسیرالقرآن. تصحیح: محمدجعفریاحقی، جلد 6، 7، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش [4]. إبنأبیالاصبع مصری، ابومحمد (1377). بدیعالقرآن. مصر، نهضه مصر. [5]. ـــــــــــــــ (1383). تحریرالتحبیر فی صناعهالشعر و النثر و بیان اعجاز [6]. ابنأبیحاتم، عبدالرحمنبنمحمد (1419). تفسیرالقرآنالعظیم: تفسیرابنابی حاتم. تحقیق: اسعد محمدالطیب، جلد 4، سعودی، نشر نزار مصطفیالباز. [7]. ابناثیرالحلبی، نجمالدین (2009). جوهرالکنز: تلخیص کنزالبراعه فی أدوات ذویالبراعه. تحقیق: محمد زغلول سلام، اسکندریه، دارالمعارف. [8]. ابناثیر جزری کاتب، نصراللهبنمحمد (1420). المثلالسائر فی أدبالکاتب و الشاعر. تحقیق: عبدالحمید محمدمحییالدین ، جلد 2، لبنان، بیروت، المکتبهالعصریه للطباعه و النشر. [9]. ابنجنی، ابوالفتح (1952). الخصائص. محقق: محمدرشیدرضا، جلد 1، قاهره، مؤسسۀ هنداوی، شرکه کلمات عربیه للطباعه و النشر. [10]. ابنجزری غرناطی کلبی، محمدبناحمد (1403). التسهیل لعلومالتنزیل. جلد 3، لبنان، بیروت، دارالکتابالعربی. [11]. ابنحجهحموی، ابوبکربنعلی (1304). خزانهالأدب و غایهالارب. قاهره، المطبعهالخیریه. [12]. ابنرشیق قیروانی (1374). العمده فی محاسنالشعر و آدابه و نقده. محقق: محمد محییالدین عبد الحمید، جلد 1، 2، قاهره، دارالجیل. [13]. ابنکثیر، اسماعیلبنعمر (1412). تفسیرالقرآنالعظیم. محقق: یوسف عبدالرحمنالمرعشلی، جلد 1، 2، 3، لبنان، بیروت، دارالمعرفه للطباعه و النشر و التوزیع . [14]. ابنعاشور التونسی، محمدالطاهربنمحمد (1984). التحریر و التنویر: تحریر المعنی السدید و تنویرالعقلالجدید من تفسیرالکتابالمجید. جلد 6، 8، تونس، الدارالتونسیه للنشر. [15]. ابنعساکر، ابوالقاسم علیبنالحسن( 1415). تاریخ مدینة دمشق. محقق: عمرو بنغرامهالعمروی، جلد 42، لبنان، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع . [16]. ابنقیم الجوزیه، محمدبنابیبکر (1327). الفوائدالمشوق الی علومالقرآن و علمالبیان. قاهره، مطبعهالساده. [17]. ابنمالک، بدرالدینبنمالک (1341). المصباح فی علم [18]. ابنمعتز. عبداللّهبنمحمد (1935). البدیع. لندن، چاپ کراتشکوفسکی. [19]. ابنعطیه اندلسی، ابومحمد (1993). المحررالوجیز فی تفسیرالکتابالعزیز. تحقیق: عبدالسلام عبدالشافی محمد، جلد 2، لبنان، دارالکتبالعلمیه. [20]. ابنفارس، ابوالحسین (1399). معجم مقاییساللغه. جلد2، 3، لبنان، بیروت، دارالفکر. [21]. ابنمنظور، محمدبنمکرم (1414). لسانالعرب. جلد3، لبنان، بیروت، دار صادر. [22]. ازهری، ابومنصورمحمدبناحمد (2001). تهذیباللغه. جلد 13، لبنان، بیروت، دار احیاءالتراثالعربی. [23]. اسامهبنمنقذ، ابوالمظفر(1960). البدیع فی نقدالشعر. تحقیق: احمد احمد بدوی و حامد عبدالمجید، قاهره، مطبعه مصطفیالبابیالحلبى. [24]. اندلسی، ابوحیان (1422). تفسیرالبحرالمحیط. تحقیق: الشیخ عادل احمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض و زکریا عبدالمجیدالنوقی و احمد النجولیالجمل، جلد 3، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [25]. بحرانی، سیدهاشم ( 1415). البرهان فی تفسیر [26]. برکات، ابراهیم ابراهیم (1428). النحوالعربی. جلد5، قاهره، دارالنشر للجامعات. [27]. بغدادی، ابوطاهر (1409). قانونالبلاغه فی نقدالنثر و الشعر. تحقیق محسن غیاض عجیل. لبنان، بیروت، مؤسسهالرساله. [28]. بیضاوی، ناصرالدین (1410). أنوارالتنزیل و أسرارالتاویل: تفسیرالبیضاوی. جلد 2، بیروت، دارالفکر. [29]. بیومی مهران، محمد(1995). الإمامه و اهل البیت (ع). چاپ دوم، جلد 1، قم، مرکزالغدیر للدراسات الإسلامیه، نشر نهضت. [30]. ثعلب، احمدبنیحیی (1995). قواعدالشعر. قاهره، مکتبهالخانجی. [31]. ثعلبی، احمدبنمحمد (1422). الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن: تفسیرالثعلبی. تحقیق: ابو محمدابنعاشور، جلد 4، لبنان، بیروت، دار احیاءالتراثالعربی. [32]. جاحظ، عمروبنبحر (2002). رسائلالجاحظ. تصحیح: علی بوملحم، جلد 1، لبنان، بیروت، دار و مکتبهالهلال. [33]. جبوری، محمدنصیف جاسم (2002). الاستطراد فیالقرآنالکریم. موصل، دانشگاه موصل. [34]. جرجانی، میرسیدشریف (1998). تعریفات. تصحیح: خلیلالمنصور، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [35]. جوهری، ابونصر (1407). الصحاح تاجاللغه وصحاحالعربیه. تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، چاپ: 4، جلد 1، 2، 3، لبنان، بیروت، مؤسسهالرساله، دارالعلم للملایین. [36]. حاتمی، ابوعلی (1979). حلیه المحاضره فی صناعهالشعر. تحقیق: جعفرالکتانی، جلد 1، بغداد، دارالحریه. [37]. حسکانی، الحاکم (1411). شواهدالتنزیل لقواعدالتفضیل. تحقیق: محمدباقر محمودی، جلد 1، 2، تهران، وزارت ارشاد. [38]. حسین، محمدکامل (1976). اللغهالعربیهالمعاصره. مصر، قاهره، دارالمعارف. [39]. حسینی مغربی، ادریس (1415). لقد شیعنیالحسین(ع) . قم، انوارالهدی، دارالاعتصام. [40].حلبی، محمودبنسلیمان (1980). حسنالتوسل الی صناعهالترسل. بغداد، دارالرشید. [41]. حویزی، عبدعلیبنجمعه ( ۱۳۸۳). تفسیر نورالثقلین. تصحیح: هاشم رسولی محلاتی، جلد 1، قم، المطبعهالعلمیه. [42]. خطیب قزوینی، محمدبنعبدالرحمن (1427). الایضاح فی علومالبلاغه، المعانی، البیان و البدیع. جلد 1، قاهره، نشرعبدالحمید هنداوی. [43]. ــــــــــــــ (1932). التلخیص فی علومالبلاغه. قاهره، نشر عبدالرحمن برقوقی. [44]. خویی، ابوالقاسم (1403). البیان فی تفسیرالقرآن. جلد 1، بیروت، دارالزهراء. [45]. خطیب تبریزی، یحییبنعلی (1432). الوافی فیالعروض و القوافی. دمشق، دارالفکر. [46]. رشیدرضا، محمد (1990). تفسیرالقرآنالحکیم: تفسیرالمنار. جلد 6، قاهره، الهیئهالمصریهالعامه للکتاب. [47]. زرکشی، محمد (1376). البرهان فی علومالقرآن. تحقیق: بدرالدین محمد، جلد 1، 2، 3، لبنان، بیروت، دارالمعرفه. [48]. زمخشری، محمودبنعمر (1407). الکشاف عن حقائق غوامضالتنزیل و عیونالأقاویل فی وجوه التأویل. تصحیح: مصطفی حسین احمد، جلد 1، 2، 3، 4، لبنان، بیروت، دارالکتابالعربی. [49]. سبکی، علیبنعبدالکافی (1423). عروسالافراح فی شرح تلخیصالمفتاح. تحقیق: عبدالحمید هنداوی، جلد4، لبنان، بیروت، المکتبهالعصریه. [50]. سکاکی، ابویعقوب (1937). مفتاحالعلوم. قاهره، مطبعهالحلبی. [51]. سیوطی، جلالالدین (1416). الاتقان فی علومالقرآن. جلد 2، لبنان، دارالفکر. [52]. ـــــــــــــــ (1408). معترکالأقران فی إعجازالقرآن: اعجاز القرآن و معترکالأقران. جلد1، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [53]. ــــــــــــــ (1306). شرح عقودالجمان فی علمالمعانی و البیان. تحقیق: عبدالحمید ضحا، مصر، قاهره، دارالامام مسلم. [54]. شحود علیبننایف (1392). الخلاصه فی علومالبلاغه. مشهد، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مؤسسة بلاغ مبین. [55]. شوکانی، محمدبنعلی(1414). فتحالقدیرالجامع بین فنیالروایه و الدرایه من علمالتفسیر. جلد 2، 5، سوریه، دمشق، دار ابنکثیر. [56]. صولی، ابوبکر محمدبنیحیی (1378). اخبارالبحتری. سوریه، دمشق، مطبوعاتالمجمعالعلمی العربی، مطبعهالمفید. [57]. طباطبایی، محمدحسین (1371). المیزان فی تفسیرالقرآن. جلد 4، 5، 6، 20، تهران، منشورات اسماعیلیان. [58]. طبرانی، ابوالقاسم (1415). المعجمالکبیر. قاهره، مکتبهابنتیمیه. [59]. طبرسی، فضلبنحسن (1417). اعلام الوری باعلامالهدی. جلد 3، 8، قم، مؤسسه آلالبیت. [60]. ــــــــــــــ (1416). مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن. تحقیق: محمدجواد بلاغی، جلد 3، 4، 7، 8، لبنان، بیروت، مؤسسهالاعلمی للمطبوعات. [61]. طبری، ابوجعفر (1412). جامعالبیان فی تأویلالقرآن. جلد 2، 4، 8، 9، 15، 17، 18، 22، لبنان، بیروت، دارالمعرفه. [62]. طحاوی، ابوجعفر (1415). مشکلالاثار. جلد2، قاهره، مصر، مؤسسهالرساله. [63]. عسکری، ابوهلال (1371). کتاب الصناعتین. جلد2، قاهره، داراحیاءالکتبالعربیه. [64]. علوی، المظفربنالفضل (1976). نضرهالاغریض فی نصرهالقریض. جلد3، دمشق، مطبوعات مجمع اللغه العربیه. [65]. علوی، یحیىبنحمزه (1332). الطرازالمتضمن لأسرارالبلاغه و علوم حقائقالإعجاز. جلد 2، 3، لبنان، دارالکتبالعلمیه. [66]. عیاشی، محمدبنمسعود (1381). تفسیرالعیاشی. جلد 1، 2، تهران، المکتبهالعلمیهالاسلامیه. [67]. فخررازی، محمدبنعمر (1420). مفاتیحالغیب: التفسیرالکبیر. چاپ سوم، جلد 11، 12، 19، 23، 25، بیروت، مکتب تحقیق دار احیاءالتراثالعربی. [68]. ـــــــــــــــ (1317). نهایهالایجاز فی درایهالاعجاز. قاهره، مطبعهالآداب و المؤید. [69]. فیروزآبادی، مجدالدین (1415). القاموسالمحیط. جلد1، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [70]. قرطاجنی، ابوالحسن حازم (1966). منهاجالبلغاء و سراجالادباء. تحقیق: محمدالحبیببنالخوجه، تونس، دارالکتبالشرقیه. [71]. قرطبی، محمدبناحمد (1120). الجامع لأحکامالقرآن و المبین لما تضمن من السنه و احکام الفرقان: تفسیرالقرطبی. تصحیح: احمد عبدالعلیمالبردونی، جلد 3، 6، 7، 9، لبنان، بیروت، دار احیاء التراثالعربی. [72]. قمی، علیبنابراهیم (1411). تفسیرالقمی. جلد1، لبنان، بیروت، دارالسرور. [73]. قمی مشهدی، میرزامحمد (1407). تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب. جلد2، قم، مؤسسهالنشر الاسلامی. [74]. کفوی، ابوالبقاء (1413). الکلیات. جلد1، لبنان، بیروت، مؤسسهالرساله. [75]. کوفی، فراتبنابراهیم (1410). تفسیر فراتالکوفی. تصحیح: محمدالکاظم، تهران، مؤسسة چاپ و نشر. [76]. مالکی، حسنبنفرحان (1998). نحو انقاذ التاریخالإسلامی. چاپ دوم، ریاض، مؤسسه یمامه الصحفیه. [77]. مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوارالجامعه لدرر اخبار الائمهالاطهار. جلد35، لبنان، بیروت، مؤسسه الوفاء. [78]. مدنی، علی صدرالدینبنمعصوم (1969). انوارالربیع فی انواعالبدیع. تحقیق: شاکر هادی شکر، جلد1، کربلاء، مکتبهالعرفان. [79]. مراغی، احمدمصطفی(1985). تفسیرالمراغی. جلد 6، لبنان، بیروت، دار احیاءالتراثالعربی. [80]. مرتضی زبیدی، محمدبنمحمد (1414). تاجالعروس من جواهر القاموس. تحقیق: علی شیری، جلد8، لبنان، بیروت، دارالفکر. [81]. مسعود، جبران(1992). الرائد: معجم لغوی عصری رتبت مفرداته وفقا لحروفها الاولی. بیروت، دارالعلم للملایین. [82]. مصطفی، ابراهیم؛ الزیات، احمد؛ عبدالقادر، حامد؛ النجار، محمد (1380). المعجم الوسیط. جلد2، قاهره، مجمعاللغهالعربیه، دارالدعوه. [83]. مطلوب، احمد (1986). معجمالمصطلحاتالبلاغیه و تطورها. بغداد، المجمع العلمی العراقی. [84]. مقریزی، تقیالدین احمدبنعلی (1412). النزاع و التخاصم فی‌ما بین بنیامیه و بنیهاشم. قم، نشرالشریفالرضی. [85]. میدانی ،عبدالرحمن حبنکه (1996). البلاغهالعربیه. جلد2، دمشق، دارالقلم. [86]. نویری، شهابالدین (1365). نهایه الارب فی فنونالادب. جلد7، تهران، امیرکبیر. [87]. نیشابوری، حاکم (1411). مستدرک علیالصحیحین. جلد3، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [88]. وهبه، مجدی؛ المهندس، کامل (1984). معجم المصطلحات العربیه فی اللغه و الادب. بیروت، مکتبه لبنان. [89]. هاشمی، احمد(1379). جواهرالبلاغه فیالمعانی و البیان و البدیع. جلد 1، مصر، المکتبهالتجاریهالکبری. [90]. هیتمی شافعی، احمدبنمحمد (1994). الصواعقالمحرقه فیالرد علی أهلالبدع و الضلال و الزندقه. جلد 2، مصر، دارالبلاغه. [91]. باقرزاده، عبدالرحمن (1393). "اثبات استقلال آیۀ تطهیر در قرآن کریم". الهیات قرآنی. ساری، پاییز و زمستان، شمارۀ3. صص 27ـ56. [92]. دیب، احمد (؟). "اشکالیه الاستطراد فی التالیف الشرعی المعاصر". جامعهالامیر عبدالقادر للعلوم الاسلامیه. قسطنطینه. [93]. طلال نعیمی، امیر (2013). "التناسبالقرآنی". البحوث و الدراساتالاسلامیه. عراق، دیوانالوقف السنی. شمارۀ32. [94]. محمد جعفری، رسول؛ اصغرپور، حسن؛ اوحدی، مرتضی (1395). "تحلیل کارکردهای سیاق در التفسیرالحدیث". تفسیر و زبان قرآن. سال چهارم، بهار و تابستان، شمارۀ2، صص 95ـ112. [95]. میرحسینی، سیدمحمد؛ زارعی کفایت، حشمت الله (1389)."برخی از ویژگیهای برجستۀ شعر اعشی". لسان مبین. قزوین، شمارة 1، زمستان، صص 199ـ220. [96]. نجدی ناصف، علی (1377). "من قصصالاستطراد فیالشعرالعربی". رسالهالاسلام. قم، سال9، شمارۀ 4، صص 371ـ377.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 641 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 584 |
||