پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,578 |
| تعداد مقالات | 71,072 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,681,601 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,911,744 |
هندسه معماری: گفتگوی علم و عمل در سدۀ چهارم هجری | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 4، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 31، بهمن 1400، صفحه 355-375 اصل مقاله (525.24 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2022.337932.371666 | ||
| نویسنده | ||
| جعفر طاهری* | ||
| دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| هدف این مقاله بازنگری نقش و سهم ریاضی‌دانان و متون هندسۀ عملی در هنر و معماری دوران اسلامی است. مدعای اصلی مقاله این است که نقش ریاضی‌دانانی چون ابوالوفا و رسالۀ اعمال هندسی می‌بایست در فضای عقلانی- علمی و بافتار اجتماعی علم در سدۀ چهارم هجری بررسی و تحلیل شود. به نظر می‌رسد جریان نانوشته و تأثیرگذار گفتگوی علم و عمل در این قرن در سایۀ شمار اندکی از متون ریاضیاتِ معماری قرار گرفته است. در این مطالعه تفسیری تاریخی از ارتباط دو حوزۀ علم [ریاضیات] و عمل [صناعات معماری] و صاحبان آنها مبتنی بر تاریخ ذهنیت ارائه می‌شود. بر پایۀ شواهد تاریخی، صنعت‌گران سدۀ چهارم از طریق گفتگو و مباحثه با فلاسفه و ریاضی‌دانان در حلقه‌هایی موسوم به «مجالس العلم» ذهنیت علمی و دانش ریاضی خود را ارتقا دادند. از این منظر رسالۀ اعمال هندسی را فارغ از میزان بهره‌گیری صنعت‌گران از آن، می‌بایست به عنوان نماد مساعی دانشوران در آوردن فلسفه و ریاضیات (هندسه) به حوزۀ عمومی به شمار آورد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اعمال هندسی؛ ریاضی‌دانان؛ سدۀ چهارم هجری؛ صنعت‌گران؛ مجالس علم | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Conversation between theory and practice in the tenth century CE. | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Jafar Taheri | ||
| Ferdowsi University Of Mashhad | ||
| چکیده [English] | ||
| The purpose of this article is to review the role and contribution of mathematicians and geometrical texts in Islamic art and architecture. The main claim is that the role of mathematicians such as Abu’l-Wafā Būzjānī and his treatise on the Geometrical Constructions should be addressed and analyzed in the rational-scientific space and social context of science in the tenth century CE. It seems that the unwritten and influential conversation between theory and practice has been overshadowed by a few architectural mathematical texts in the century. In this study, based on the history of mentality, a historical interpretation of the relationship between the two fields of mathematics and architecture as well as mathematicians and artisans is addressed. Based on historical evidence, artisans promoted their scientific mindset and mathematical knowledge through conversation and discussion with philosophers and mathematicians in the public meetings of science. From this perspective, regardless of the extent to which artisans use the treatise, it should be considered as a symbol of the efforts of scholars to bring philosophy and mathematics (geometry) to the public sphere. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Artisans, Geometrical Constructions, Mathematicians, Scientific meetings, tenth-century CE | ||
| مراجع | ||
|
ابن قِفطی، جمال‌الدین ابوالحسن علی بن یوسف. (1371ش). تاریخ الحکماء قفطی. ترجمۀ فارسی از قرن 11ق. تصحیح بهین دارائی. تهران: دانشگاه تهران.
ابوالقاسمی، لطیف. (1384ش). «مسجد و دیگر بناهای مذهبی.» در عمرانی‌پور، علی. هنر و معماری اسلامی ایران: یادنامۀ استاد دکتر لطیف ابوالقاسمی. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی. ص 151-167.
اب‍وال‍وف‍ای بوزجانی، محمد بن محمد. (1389ش). ترجمۀ کتاب النجاره (در هندسه عملی) از مترجمی ناشناخته. تحقیق و تصحیح همراه با ترجمۀ متن اثر به فرانسوی جعفر آقایانی چاوشی. تهران: میراث مکتوب، انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران.
ات‍ی‍ن‍گ‍ه‍اوزن، ری‍چ‍ارد و گ‍راب‍ر، ال‍گ. (1394ش). هنر و معماری اسلامی(۱). ترجمۀ ی‍ع‍ق‍وب آژن‍د، ویراستۀ سعیده کمائی‌فرد. تهران: س‍ازم‍ان مطالعه و ت‍دوی‍ن ک‍ت‍ب علوم انسانی دان‍ش‍گ‍اه‍ه‍ا (س‍م‍ت) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
احمد، منیرالدین. (1384ش). نهاد آموزش اسلامی. ترجمۀ محمد حسین ساکت. تهران: نگاه معاصر.
اخوان الصفا. (2005م). رسائل اخوان الصفاء و خلّان الوفاء. تصحیح بطرس البستانی. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ارکون، محمد. (1395ش). انسان‌گرایی در تفکر اسلامی. ترجمۀ احسان موسوی خلخالی. تهران: طرح نقد.
بهشتی‌نژاد، مهدی و سامانیان، صمد و مازیار، امیر. (بهار و تابستان 1400ش). «واکاوی نسبت رساله‌های ریاضی و الگوهای هندسیِ تزئینات معماری سامرا در قرن سوم هجری.» مجلۀ تاریخ علم، (1) 19، ص113-134.
بیرونی، محمد بن احمد ابوریحان. (1352ش). تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن. ترجمۀ احمد آرام. تهران: دانشگاه تهران.
راگلس، فیر‌چایل. (1396ش). هنر اسلامی و فرهنگ بصری. مترجم بهنام صدری. تهران: فرهنگستان هنر، مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
رسایل پاریس. مجموعۀ 25 رساله در ریاضیات عملی. کتابخانۀ ملی پاریس. نسخۀ خطی به شمارۀ 169 (فارسی).
شولر، گریگور. (1393ش). شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی. مترجم نصرت نیل ساز. تهران: حکمت.
طاهری، جعفر. (پاییز و زمستان 1391ش). «بازخوانی میراث ابوالوفا بوزجانی در صناعات معماری.» مجلۀ تاریخ علم، (2) 10، ص 39-65.
طاهری، جعفر. (بهار و تابستان 1390ش). «نقش ریاضی‌دانان در معماری به روایت متون دورۀ اسلامی.» مجلۀ تاریخ علم، (1) 9، ص 39-65.
قانعی راد، محمد امین. (1397ش). اخلاقیات شعوبی و روحیۀ علمی (روایتی تاریخی از رشد و افول علم تجربی در ایران قرون سوم تا پنجم هجری). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
قیومی بیدهندی، مهرداد و مجتهدزاده، روح‌اللّه. (1397ش). «جایگاه مفهوم معماری در نظام طبقه‌بندی علوم مسلمانان در سده‌های نخست هجری با تکیه بر اندیشه‌های ابونصر فارابی.» مطالعات معماری ایران، ش 1(13)، ص۳۳-۴۸.
کارول، نوئل. (1386ش). درآمدی بر فلسفۀ تحلیلی هنر. مترجم صالح طباطبائی. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
کانر، کلیفورد دی. (1395ش). تاریخ علم مردم. مترجم حسن افشار. تهران: ماهی.
کاهن، کلود. (1370ش). درآمدی بر تاریخ اسلام در قرون وس‍طی: قرن ه‍ف‍ت‍م تا پ‍ان‍زده‍م/ ی‍ک‍م تا ه‍ش‍ت‍م هجری: روش‌ش‍ن‍اس‍ی و ع‍ن‍اص‍ر ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی. ترجمۀ اس‍دال‍لّ‍ه ع‍ل‍وی. مشهد: آس‍ت‍ان ق‍دس رض‍وی.
کرامتی، یونس. (1383ش). «بوزجانی»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 12، تهران، 1383، ص 727-737.
کرمر، جوئل ل. (1375ش). احیای فرهنگی در عهد آل بویه: انسان‌گرایی در عصر رنسانس اسلامی. ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: مرکز نشر دان‍ش‍گ‍اه‍ی.
کرمر، جوئل ل. (1379ش). فلسفه در عصر رنسانس اسلامی: ابوسلیمان سجستانی و مجلس او. ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: مرکز نشر دان‍ش‍گ‍اه‍ی.
کوستوف، اسپیرو. (پاییز 1381-الف). «معماران سده‌های میانه در شرق و غرب (۱).». ترجمۀ فرزانه طاهری. فصلنامۀ خیال، ش ۳، ص 114-139.
گزنفون. (1387ش). خ‍اطرات س‍ق‍راطی. ترجمۀ محمد حسن ل‍طف‍ی. تهران: خ‍وارزم‍ی.
گ‍وب‍ل‍و، ه‍ان‍ری. (1371ش). ق‍ن‍ات: ف‍ن‍ی برای دس‍ت‍ی‍اب‍ی به آب. ترجمۀ ابوالحسن س‍روق‍د م‍ق‍دم، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن پ‍اپ‍ل‍ی‌ی‍زدی. مشهد: آس‍ت‍ان ق‍دس رض‍وی.
مجتهدزاده، روح‌اللّه. (1400ش). مناسبات معماری و علوم در ایران دوران اسلامی. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
مسکویه، احمد بن محمد. (1376ش). تجارب الاُمَم. ترجمۀ علینقی منزوی. تهران: توس.
مسکویه، احمد بن محمد. (1381ش). تهذیب‌الاخلاق و تطهیر الاعراق. ترجمه و توضیح علی اصغر حلبی. تهران: اساطیر.
نجیب اوغلو، گل‌رو. (1379ش). هندسه و تزئین در معماری اسلامی. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: روزنه.
ه‍ی‍ل، دون‍ال‍د رات‍ل‍ی‍ج. (1393ش). تاریخ تحلیلی علم و فناوری در جهان اسلام. ترجمۀ سعید رفعت‌جاه. تهران: جوانۀ رشد.
Alami, M. H. (2015). The Origins of Visual Culture in the Islamic World: Aesthetics, Art and Architecture in Early Islam. London: I. B. Tauris & Co Ltd. Chorbachi, Wasma'a. K. (1989). “In the tower of Babel: Beyond symmetry in Islamic design”, Computers and Mathematics with Applications, 17, 751-789. Berggren, J. L., (2016). Episodes in the Mathematics of Medieval Islam. Second edition. New York: Springer. Bier, C. (2019). The arts of ornamental geometry: by Gülru Necipoğlu, Leiden, Netherlands, Brill, 2017, 376 pp, hardcover, Journal of Mathematics and the Arts, pp. 1-4. Bloom, Jonathan M. (1993). On the Transmission of Designs in Early Islamic Architecture, Muqarnas, Vol. 10, Essays in Honor of Oleg Grabar, pp. 21-28. Kheirandish, E. (2017). “An Early Tradition in Practical Geometry: The Telling Lines of Unique Arabic and Persian Sources”. in The Arts of Ornamental Geometry; A Persian Compendium on Similar and Complementary Interlocking Figures. Ed. by Gulru Necipuglu. Leiden, Boston: Brill. pp 79-144. Latour, Bruno. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network Theory. Oxford: Oxford University Press. Necipoglu, G. (1995). The Topkapı Scroll—Geometry and Ornament in Islamic Architecture. Santa Monica, CA: The Getty Center for the History of Art and the Humanities. Necipoğlu, G. & Volume Editor. (2017). The Arts of Ornamental Geometry, A Persian Compendium on Similar and Complementary Interlocking Figures. A Volume Commemorating Alpay Özdural (Muqarnas, Supplements) (English and Persian Edition) (Bilingual ed.). BRILL. Özdural, A. (2000). Mathematics and arts: Connections between theory and practice in the medieval Islamic world. Historia mathematica, 27(2), 171-201. Özdural, Alpay (1995). "Omar Khayyam, Mathematicians, and Conversazioni with Artisans". Journal of the Society of Architectural Historians, 54(1), 54-71. Özdural, A. (2002). The use of cubic equations in islamic art and architecture. Nexus IV: Architecture and Mathematics, edited by José Francisco Rodrigues and Kim Williams. Turin, Italy: Kim Williams Books. pp. 165-179 Saliba. George (1999), Artisans and Mathematicians in Medieval Islam, Journal of the American Oriental Society, Vol. 119, No. 4, pp. 637-645 Rabbat, N. (1998). "Architects and artists in Mamluk society: the perspective of the sources". Journal of Architectural Education, 52(1), 30-37. Al-Hassan, A. Y. (2009). An Eighth Century Arabic Treatise on the Colouring of Glass: Kitāb al-Durra al-Maknūna (The Book of the Hidden Pearl) of Jābir ibn Ḥayyān (c. 721–c. 815). Arabic Sciences and Philosophy, 19(1), 121-156. Rosenfeld, B. A. and Youschkevitch, A. P. (1996). "Geometry". In Rashed, R. ed., Encyclopaedia of the History of Arabic Sciences. vol. 2. London: Routledge. pp. 447-494. Sayili, A. (1960). The Observatory in Islam and Its Place in the General History of the Observatory. Ankara: Turkish Historical Society. Taheri, J. (2009). Mathematical knowledge of Architecture in the works of Kashani. In Nexus Network Journal (pp. 77-88). Birkhäuser Basel. Taheri, J. (2017). Practical arithmetic in Islamic architecture: A critical history and survey. International Journal of Architectural Heritage, 11(5), 747-762. Taheri, J. (2021). The impacts of architecture and decorative arts on health based on medical sources in the Muslim societies during the medieval era. Studia Historiae Scienfiarum, 20, 861-891.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 393 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 385 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب