پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,765 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,200,288 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,948,162 |
تحلیل زمینه‌های ایجاد هنجارگریزی در استعاره‌های عرفانی | ||
| پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت | ||
| دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 24، اسفند 1400، صفحه 1-20 اصل مقاله (566.67 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.320086.1640 | ||
| نویسندگان | ||
| نعیمه ابراهیمی علویجه* 1؛ سید علی اصغر میرباقری فرد2؛ محمدجواد شمس3؛ امیر جوان‌آراسته4 | ||
| 1دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران | ||
| 2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| 3دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران | ||
| 4استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| اهل معرفت و سلوک، برای بیان تجربه‌ها و تعالیم عرفانی خود، قالب بیانی به نام «زبان عرفانی» برگزیدند؛ این زبان برای تبیین و انتقال تعالیم و مواجید عرفانی به کار گرفته شد و به دسته‌های گوناگون تقسیم‌بندی شده است که یکی از مشهورترین آن‌ها، تقسیم آن به زبان عبارت و زبان اشارت است. زبان عبارت برای بیان تعالیم عرفانی و زبان اشارت بیان‌کننده تجربه‌های عرفانی بوده است. رکن اساسی در زبان عبارت، اصطلاحات عرفانی است و در زبان اشارت، رمز، نماد، استعاره و ... . استعاره یکی از عناصر مهم در زبان اشارت است و نقش مهمی در بیان عمیق‌ترین و پیچیده‌ترین دریافت‌های عرفانی در قالب زبان اشارت برعهده دارد. استعاره در زبان اشارت، شاخه‌های مختلفی پیدا می‌کند که یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین آن‌ها استعاره‌های هنجارگریز است. در میان استعاره‌های هنجارگریز، واژگانی که در میان مردم جایگاه مطلوبی دارند مانند مسجد، مدرسه و ... گاه در مفهوم منفی به کار می‌روند و واژگانی مانند شراب، ساقی، معشوق و.... که نزد اهل شریعت و عامه مردم، مفهوم منفی و ناپسند دارند، در اشعار عرفانی با کاربرد معنایی مطلوب و مثبت به کار می‌روند. این نوع استفاده از واژگان به دلیل مخالفت با عرف مردم در هر روزگار، با واکنش‌های مختلفی روبرو شده است و گاه بدین سبب عده‌ای با اهل معرفت به مخالفت برخاسته‌اند. این پژوهش با مطالعه بر متون مهم عرفانی که در آن‌ها استعاره‌های هنجارگریز به کار رفته و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای ریشه‌ها و عوامل شکل‌گیری استعاره‌های هنجارگریز را در زبان شارت بررسی می‌کند و می‌کوشد از این طریق، زمینه دریافت درست مفاهیم متون عرفانی را فراهم سازد. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش آن است که گسترش تفکر ملامتیه و نفوذ آن در ساحت شعر عرفانی فارسی، رواج شعرهای وصف معشوق در مجالس سماع و ترجیح معنای نسبی کلمات بر معنای اصلی از مهم‌ترین عوامل و ریشه‌های شکل‌گیری استعاره‌های هنجارگریز در شعر عرفانی فارسی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عرفان؛ زبان اشارت؛ استعاره؛ هنجارگریزی؛ ملامتیه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analyzing the Grounds for Creating Abnormalities in Mystical Metaphors | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Naeimeh Ebrahimi alavijeh1؛ Sayyed Ali Asghar Mirbagherifard2؛ mohammad Javad shams3؛ Amir Javan Arasteh4 | ||
| 1PhD student of Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran | ||
| 2Professor of Persian Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| 3Associate Professor of Islamic Philosophy and Wisdom, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran | ||
| 4Amir Javan Arasteh Assistant Professor of Sufism and Islamic Philosophy ,Universiy of Religions and Denominations | ||
| چکیده [English] | ||
| Mystics to express their mystical experiences and teachings, chose a kind of expression called "mystical language". This language was used to explain and transmit mystical teachings and rituals and is divided into different categories. One of the most famous of them is its division into phrase language and sign language. The phrase language has been used to express mystical teachings and the sign language has been used to express mystical experiences. The basic element in the language of expression is mystical terms and in sign language, mystery, symbol, metaphor and…. Metaphor is one of the most important elements in sign language and plays an important role in expressing the deepest and most complex mystical perceptions in the form of sign language. Metaphor has different branches one of the most important and effective of them is abnormal metaphors. Among the abnormal metaphors, words that have a favorable place among the people like mosque, school and … sometimes used in a negative sense and words like wine, butler, lover and … which have a negative and distasteful meaning among the people of Sharia as well as public, are used in mystical poems with desirable and positive semantic application. This kind of use of words has faced different reactions due to its opposition to the custom of the people in different periods of time and sometimes because of this, some people have opposed the people of knowledge. This research studies important mystical texts in which abnormal metaphors are used and also investigate the roots and factors of the abnormal metaphors formation in the sign language based on documentary and library studies and in this way, tries to provide a ground for the correct understanding of the meanings of mystical texts. One of the most important findings of this study is that spread of malamatieye thinking in the field of Persian mystical poetry, Prevalence of poems describing the beloved in Samaa Meetings and the preference of the relative meaning of words over the original meaning are the most important factors and roots in the formation of abnormal metaphors in Persian mystical poetry. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Mysticism, Sign Language, Metaphor, Abnormality, Malamatiye | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1988)، لسان‌العرب، ج 9، چ 1، بیروت، دار الحیاء التراث العربی.
احمدی، بابک (1375)، ساختار و تأویل متن، ج 2، چ 3، تهران، نشر مرکز.
استیس، والتر (1388)، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدّین خرمشاهی، چ 7، تهران، سروش.
ایزوتسو، توشیهیکو (1388)، خدا و انسان در قرآن، ترجمۀ احمد آرام، چ 6، تهران، سهامی انتشار.
بدار، لوک و دزیل ژوزه و لامارش لوک (1386)، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمۀ حمزه گنجی، چ 5، تهران، ساوالان.
برتلس، یوگنی ادواردویچ (1376)، تصوف و ادبیات تصوف، ترجمۀ سیروس ایزدی، چ 2، تهران، امیرکبیر.
بقلی شیرازی، روزبهان (1382)، شرح شطحیات، هانری کربن، تهران، طهوری.
بیرو، آلن (1375)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، چ 3، تهران، کیهان.
پورجوادی، نصراالله (1373)، «سابقۀ تاریخی عکس رخ یار در شعر عرفانی فارسی»، کلمه، ش 11، 17-24.
ـــــــــــــــ (1370)، «مسألۀ تعریف الفاظ رمزی در شعر عاشقانۀ فارسی»، معارف، ش 24، 3-49.
پورنامداریان، تقی (1368) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
تفتازانی، سعدالدّین (بی‌تا)، المطول، قم، مکتبة الداوری.
تهانوی، محمدعلی (بی‌تا)، کشاف اصطلاحات الفنون، ج 2، لبنان، مکتبة لبنان ناشرون.
جاحظ، عمرو بن بحر (2002)، البیان والتبیین، تصحیح علی ابوملحم، بیروت، دار المکتبة الهلال.
جرجانی، عبدالقاهر (1412)، اسرار البلاغة، تصحیح محمود محمد شاکر، جده، نشر مدنی.
جعفری، سمانه و سید علی‌اصغر میرباقری فرد (1395)، «تحلیل انتقادی تعاریف شطح»، ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، س 7، ش 14، 149_174.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، ترمینولوژی حقوق، چ 3، تهران، گنج دانش.
ـــــــــــــــ (1388)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چ 21، تهران، گنج دانش.
جلالی، علی و همکاران (1392)، «تحلیل فرایند تجربۀ عرفانی شیوه‌ای در کشف بن‌مایۀ تجربه‌های عارفان»، ادیان و عرفان، س 46، ش 2، 147-163.
جناتی، محمد ابراهیم (1370)، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران، کیهان.
آق‌اولی، حسام‌العلماء (1315)، درر الأدب، قم، مؤسسۀ دار الهجره.
دزی، راینهارت پیتران (1359)، فرهنگ البسۀ مسلمانان، ترجمۀ حسینعلی هروی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زرقانی، سیدمهدی و الهام اخلاقی(1391)، « تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریه کنش گفتار»، ادبیات عرفانی، ش6، 61ـ80.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1388)، «عارف و عامی در رقص و سماع»، پژوهشنامۀ فرهنگ و ادب، همایش بین‌المللی اندیشه‌های جهانی مولانا، ش 9، 21-39.
ساروخانی، محمدباقر (1370)، دائرة‌المعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان.
سجادی، سید جعفر (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چ 7، تهران، طهوری.
سراج، ابونصر (1914)، اللمع، رینولد آلین نیکلسون، لیدن، بریل.
سلمی، ابوعبدالرّحمن (1369)، رسالۀ ملامتیه، تصحیح ابوالعلاء عفیفی، ترجمۀ مهدی تدین، ج 2، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــــــــ (1424)، طبقات الصوفیه، چ 2، بیروت، دار الکتب العلمیة.
سنایی، مجدود بن آدم (1362)، دیوان، مقدمۀ محمدتقی مدرس رضوی، چ 3، تهران، کتابخانۀ سنایی.
شرتونی، سعید (1403)، أقرب الموارد فی فصح العربیة والشواهد، ج 2، قم، مرعشی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390)، «مثلث شعر عرفانی: سنایی، عطار و مولانا»، حافظ، ش 80، 37-38.
ـــــــــــــــ (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران، سخن.
ـــــــــــــــ (1366)، صُوَر خیال در شعر فارسی، چ 3، تهران، آگاه.
ـــــــــــــــ (1387)، قلندریه در تاریخ، چ 3، تهران، سخن.
ـــــــــــــــ (1389)، موسیقی شعر، چ 12، تهران، آگاه.
شمیسا، سیروس (1386)، بیان، چ 2، تهران، میترا.
عروج‌نیا، پروانه و دیگران (1388)، تاریخ و جغرافیای تصوف، تهران، مرجع.
غزالی، ابوحامد محمد (1386)، إحیاء علوم‌الدّین، ترجمۀ مؤیدالدین خوارزی، تصحیح حسین خدیوجم، چ 6، تهران، علمی فرهنگی.
ـــــــــــــــ (1383)، کیمیای سعادت، تصحیح حسین خدیوجم، تهران، علمی و فرهنگی.
رامپوری، غیاث‌الدّین محمد (1363)، غیاث‌اللّغات، تهران، امیرکبیر.
فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران، سخن.
فتوحی، محمود و علی‌اصغر محمدخانی (1385)، شوریده‌ای در غزنه، اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی، تهران، سخن.
فولادی، علیرضا (1383)، «آغاز شعر عرفانی فارسی»، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، ش 2، 17-32.
کاشانی، عزالدّین (1374)، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، به کوشش جلال‌الدّین همایی، تهران، سنایی.
مازندرانی، محمدهادی (1375)، انوار البلاغة، به کوشش محمدعلی غلامی‌نژاد، تهران، قبله.
مایل هروی، نجیب (1372)، اندر غزل خویش نهان خواهم شد، تهران، نی.
محمد بن منور (1371)، اسرار التوحید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ 3، ج 1، تهران، آگاه.
مرتضوی، منوچهر (1384)، مکتب حافظ، چ 4، تبریز، ستوده.
مولوی، جلال‌الدّین محمد (1381)، مثنوی معنوی، شرح عبدالباقی گولپینارلی، ترجمۀ هاشم توفیق سبحانی، چ 3، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نصر، حامد ابوزید (1385)، چنین گفت ابن عربی، ترجمۀ احسان موسوی، تهران، نیلوفر.
همدانی، عین‌القضات (1926)، شکوی الغریب عن الأوطان إلی علماء الأبدان و یلیه زبدة الحقایق فی کشف الدقایق، تصحیح عفیف عسیران، پاریس، دار بیبلیون. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 275 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 371 |
||