پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,241 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,467,270 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,237,493 |
بررسی واژه‌های مرکب مختوم به ستاک «نگار» در زبان فارسی: رویکردی شناختی | ||
| پژوهشهای زبانی | ||
| دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 27، اسفند 1402، صفحه 79-104 اصل مقاله (779.88 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jolr.2024.363973.666852 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا حسن‌پوران* 1؛ علی علیزاده2 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبانشناسی، گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| چکیده | ||
| یکی از فرایندهای واژه‌سازی در زبان فارسی، فرایند ترکیب است که گویش‌وران، از آن به شیوه زایا در ساخت واژگان با معانی نو استفاده می‌کنند. این فرایند، حاوی حداقل دو جزء است که هر دوی این اجزا، در ساخت معنی دخیل هستند. هدف ما در مقاله حاضر، تحلیل چندمعناییِ واژگان مرکب مختوم به ستاک «نگار» در زبان فارسی با رویکردی شناختی است. این تحلیل، در چارچوب نظریه ساختواژه ساختی بوی (2010، 2016) صورت می‌گیرد و داده‌های پژوهش از فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، 1372)، فرهنگ واژگان مصوب فرهنگستان و پیکره بی‌جن‌خان استخراج شده‌اند. طبق نظریه ساختواژه ساختی بوی (2010، 2016)، واژگان زبان در حکم ساخت‌های زبانی هستند و این ساخت‌های زبانی، واحد تحلیل ساختواژه ساختی می‌باشند. در نظریه ساختواژه ساختی بوی (2010، 2016)، طرحوارههای ساختی، الگوهایی هستند که صورت و معنای یک ساخت را به خوبی روشن‌کرده و نحوه نشأت ساخت‌های دیگر از این الگو را مشخص می‌کنند. برای بررسی چندمعنایی واژگان مرکب مختوم به ستاک «نگار»، ابتدا طرح‌واره‌ها و زیرطرح‌واره‌های ساختی ناظر بر این واژگان را مشخص‌کرده، سپس شبکه چندمعنایی آنها را ترسیم نموده‌ایم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در پایین‌ترین سطح شبکه طرح‌واره‌ای واژگان مرکبِ مختوم به ستاک «نگار»، یازده زیرطرح‌واره متفاوت قرار دارد که هفت مورد از آنها پایه اسمی و چهار مورد، پایه صفتی دارند. همچنین، بسامد زیرطرح‌واره با پایه صفتی بسیار کمتر از بسامد زیرطرح‌واره با پایه اسمی است. طبق بررسی پیکره پژوهش، ترکیب یک اسم با ستاک «نگار» معانی مختلفی از قبیل «نوشتن»، «توصیف‌کردن»، «مطالعه‌کردن»، «به‌تصویرکشیدن» و «اندازه‌گیری‌کردن» را به وجود می‌آورد و معانی «نوشتن» و «به‌تصویرکشیدن» هم با کنشگر انسانی و هم غیرانسانی محقق می‌شود. ترکیب یک صفت با ستاک «نگار» نیز، معنای «تصویرکشیدن» را ایجاد می‌کند که با دو کنشگر انسانی و غیرانسانی محقق می‌شود. در نهایت، چهار زیرطرح‌واره با معنیِ «تصویرکشیدن با ابزار خاص»، «تصویرکشیدن از شخصی با ویژگی خاص»، «تصویرکشیدن با شیوه خاص» و «تصویرکشیدن از موقعیت مکانی خاص» حاصل تفکیک سلسله‌مراتبی زیرطرح‌واره‌های واژگان مرکب مختوم به ستاک «نگار» با پایه صفتی است. چندمعنایی واژگان مرکب مختوم به ستاک «نگار» در سطح همین طرحوارههای ساختی که کم یا بیش انتزاعی‌اند، قابل تبیین است | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ساختواژه ساختی؛ ترکیب؛ طرح‌واره؛ واژه‌سازی؛ شبکه معنایی؛ زبانشناسی شناختی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigating the Compound Words Ended to “Negar” Stem in Persian Language: A Cognitive Approach | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Zahra Hasanpuran1؛ Ali Alizadeh2 | ||
| 1Ph.D Candidate of Liguistics, Linguistics Department, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. | ||
| 2Associate Professor of Linguistics Department, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the word formation processes in Persian language is the compounding process, which speakers use in a productive way to create words with new meanings. This process contains at least two components, both of which are involved in the construction of meaning. The aim of this article is to analyze the polysemy of compound words ended to “negar” stem in Persian with a cognitive approach. This analysis is done in the framework of Booij's construction morphology theory (2010, 2016), and the data of the research is extracted from the Zansu Persian dictionary (Keshani, 1993), the dictionary of Farhangistan authorized vocabularies, and Bijankhan's corpus. According to Booij's construction morphology theory (2010, 2016), language words are linguistic constructions and these linguistic constructions are the unit of construction morphology analysis. In Booij's construction morphology theory (2010, 2016), construction schemas are patterns that clarify the form and meaning of a construction and determine how other constructions are derived from this pattern. In order to investigate the polysemy of compound words ended to the "negar" stem, first the construction schemas and sub-schemas related to these words are identified, and then their polysemy network in drawn. The results of the research show that at the lowest level of the schema network of the compound words ended to "negar" stem, there are eleven different sub-schemas, seven of which have a nominal base, and four have an adjectival base. Also, the frequency of the sub-schema with an adjective base is much lower than the frequency of the sub-scheme with a nominal base. According to the study of the body of research, the combination of a noun with the "negar" stem creates different meanings such as "writing", "describing", "studying", "depicting", and "measuring" and the meanings of "writing" and "depicting" is realized with both human and non-human agents. The combination of an adjective with the "negar" stem also creates the "depicting" meaning which is realized with two human and non-human agents. Finally, four subschemas with the meaning of "depicting with a special instrument", "depicting a person with special characteristics", "depicting with a special manner", and "depicting from a special location" are results of the hierarchical classification of the subschemas of compound words with an adjective base that ends to “negar” stem. The polysemy of compound words ended to the “negar” stem can be explained at the level of these construction schemas which are more or less abstract. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Construction Morphology, Compounding, Schema, Word Formation, Semantic Network, Cognitive Linguistics | ||
| مراجع | ||
|
اسدی، غزال. (1399). بررسی طرحوارههای ساختی ترکیب‌های برون مرکز سه جزئی در زبان فارسی: تحلیلی در چارچوب نظریه صرف ساخت. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
بامشادی، پارسا. (1398). اشتقاق و ترکیب در زبان فارسی در چهارچوب ساختواژه ساخت‌محور شناختی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
بامشادی، پارسا و انصاریان، شادی. (1399). نقش طرحوارههای مرتبه دوم در تحلیل ساختارهای ]اسم+شناسی/نگاری/کاوی[ و صفت‌های متناظر آنها در زبان فارسی. جستارهای زبانی، 1 (پیاپی 55)، 301-328.
بامشادی، پارسا و داوری‌اردکانی، نگار. (1396). رویکردی ساختی-شناختی به پسوند «-ار» در زبان فارسی. جستارهای زبانی، 4 (پیاپی 58)، 735-766.
بامشادی، پارسا و داوری‌اردکانی، نگار. (1397). رویکردی ساختی-شناختی به پسوند «-گار» در زبان فارسی. پژوهشهای زبانی، 2، 45-66.
بامشادی، پارسا و قطره، فریبا. (1396). چندمعنایی پسوند «- ی» فارسی: کندوکاوی در چارچوب ساختواژۀ ساختی. جستارهای زبانی، دورۀ 8، شمارۀ 7 (پیاپی 42)، 289-265.
رفیعی، عادل و حدائق رضایی. (1398). ساخت اسامی مشتق از پسوند «-گر» از منظر صرف ساختی. جستارهای زبانی، 3 (پیاپی 51)، 71-94.
عظیم‌دخت، ذلیخا و رفیعی، عادل و حدائق رضایی (1397). تنوعات معنایی واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «یاب» در زبان فارسی: رویکرد صرف ساختی. پژوهشهای زبانشناسی، دورۀ 10، شمارۀ 2 (پیاپی 19)، 83-102.
Arcodia, G. F. (2011). “A Construction Morphology Account of Derivation in Mandarin Chinese”. Morphology, 21, 89–130. Asadi. Gh. (2020). Investigating the constructional schemas of three-component exocentric compounds in Persian: an analysis in the framework of construction morphology theory. Humanities Faculty, Tarbiyat Modarres University. [In Persian]. Azimdokht. Z., & Rafiee. A., & Rezayi. H. (2018). Semantic variations of compound words ended to the present stem of "yab" in Persian language: a construction morphology approach. Researches in Linguistics, 10 (2), 83-102. [In Persian]. Bamshadi. P. (2019). Derivation and composition in Persian language in the framework of cognitive construction morphology. Faculty of Letters and Humanities, Shahid Beheshti University. [In Persian]. Bamshadi. P., & Ansariyan. Sh. (2020). The role of second-order schemas in the analysis of [noun + shenasi, negari, kavi] structures and their corresponding adjectives in Persian language. Language Related Research, 1 (55), 301-328. [In Persian]. Bamshadi. P., & Davari Ardakani. N. (2017). A constructional-cognitive approach to the suffix "-ar" in Persian language. Language Related Research, 4 (58), 735-766. [In Persian]. Bamshadi. P., & Davari Ardakani. N. (2018). A constructional-cognitive approach to the suffix "-gar" in Persian language. Language Research, 2, 45-66. (In Persian) Bamshadi. P., & Ghatreh. F. (2017). The polysemy of the Persian suffix “-I”: an investigation in construction morphology approach. Language Related Research, 8 (7), 265-289. [In Persian]. Booij, G. (2005). “Compounding and derivation: evidence for Construction Morphology”. In W. U. Dressler, D. Kastovsky, O. E. Pfeiffer & F. Rainer (eds.), Morphology and Its Demarcations (pp. 109-132). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. Booij, G. E. 2007. The Grammar of Words: An Introduction to Morphology.2nd edition. Oxford: Oxford University Press. Booij, G. (2009). “Phrasal names: a constructionist analysis”. Word Structure, 2, 219-240. Booij, G. (2010). Construction morphology. Oxford: Oxford University Press. Booij, G. (2013). “Morphology in Construction Grammar”. In T. Hoffmann & G. Trousdale (eds.), The Oxford Handbook of Construction Grammar (pp. 255-274). Oxford: Oxford University Press. Booij, G. (2016). “Construction Morphology”. In A. Hippisley & G.T. Stump (eds.), The Cambridge Handbook of Morphology (pp. 424-448). Cambridge: Cambridge University Press. Booij, G. (ed.) (2018). The Construction of Words: Advances in Construction Morphology. Cham: Springer. Booij, G. and M. Hüning (2014). “Affixoids and constructional idioms”. In R. Boogaart, T. Colleman and G. Rutten (eds.), Extending the scope of Construction Grammar (pp. 77-105). Berlin: De Gruyter Mouton Goldberg, A.E. (1995). Constructions: A Construction Grammar approach to argument structure. Chicago: University of Chicago Press. Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago: Chicago University Press. Langacker, R.W. (2008). Cognitive grammar: A basic introduction. Oxford: Oxford University Press. Langacker, R.W. (2009). Investigations in cognitive grammar. Berlin: Mouton de Gruyter. Rafiee. A., & Rezayi. H. (2019). Construction of derivational nouns of the “-gar” suffix from construction morphology approach. Language Related Research, 3 (51), 71-94. [In Persian]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 25 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 31 |
||