پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,533 |
| تعداد مقالات | 70,509 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,128,867 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,236,089 |
روشهای آموزش علوم ریاضی و تأثیرپذیری آن از روشهای آموزش علوم دینی در تمدن اسلامی در سده‌های سوم تا پنجم هجری | ||
| تاریخ علم | ||
| دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 36، شهریور 1403، صفحه 47-67 اصل مقاله (905.85 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2024.381988.371802 | ||
| نویسندگان | ||
| طاهره شریف زاده1؛ احمد بادکوبه هزاوه* 2؛ عبدالله فرهی3؛ حنیف قلندری4 | ||
| 1گروه تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامی تهران | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 3گروه تاریخ اسلام. دانشگاه مذاهب اسلامی. تهران | ||
| 4پژوهشکده تاریخ علم، دانشگاه تهران. تهران | ||
| چکیده | ||
| سخن گفتن از روشهای آموزشی در نظام تعلیم و تربیت در تمدن اسلامی به‌ویژه در علوم دقیقه و تجربی می‌تواند افق‌هایی تازه در تاریخ علم و فناوری بگشاید، بااین‌وجود بررسی روشهای آموزشی این علوم از موضوعاتی است که کمتر به آن پرداخته شده است. این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که روشهای آموزش علوم ریاضی تا چه میزان متأثر از نظام آموزشی مسلمانان در حوزه‌های علوم دینی بود؟ براساس یافته‌های پژوهش، علوم ریاضی در آغاز از روشهای آموزش علوم دینی تأثیر پذیرفت؛ برخی از این روش‌ها به فراخور ساختار این علوم با تغییراتی در ضوابط و شرایط مرسوم شدند و برخی دیگر از آنجاکه کارایی مناسب برای آموزش این علوم نداشتند، کنار گذاشته شدند. افزون‌برآن دانشمندان مسلمان روش‌هایی را برای ارائه مفاهیم پیچیده و جهت کمک به دانش‌پژوهان در تجسم اصول و حل مسائل ریاضی به‌کار گرفتند که پایه‌گذار توسعه ریاضیات در تمدن اسلامی شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تاریخ آموزش در اسلام؛ روشهای فرادهی؛ روش های فراگیری؛ علوم ریاضی؛ علوم دینی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Methods of Teaching Mathematical Sciences and its Effectiveness from the Methods of Teaching Religious Sciences in Islamic Civilization in 3rd-5th AH | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Tahereh Sharifzadeh1؛ Ahmed Badkoubeh Hazaveh2؛ Abdullah Farrhi3؛ hanif ghalandari4 | ||
| 1Department of Islamic History, Tehran University of Islamic Religions | ||
| 2Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 3Islamic history group. University of Islamic Religions. Tehran | ||
| 4Research Institute of History of Science, University of Tehran. Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| The discussion of educational methods within the Islamic educational system, particularly in mathematics and experimental sciences, can unveil new horizons in the history of science and technology. Nevertheless, examining educational methodologies in these sciences remains a relatively underexplored topic. This article, employing a descriptive-analytical approach, seeks to address the question of how much the educational systems of Muslims influenced the teaching methods of mathematics in the realm of religious sciences. Based on the research findings, it is evident that the teaching of mathematics initially drew from the methods used in religious education; some of these methods were adapted and modified to suit the structure of mathematical sciences, while others were discarded due to their inadequate efficacy for teaching these subjects. Furthermore, Muslim scholars developed specific techniques to present complex concepts and assist learners in visualizing principles and solving mathematical problems, which laid the groundwork for the advancement of mathematics within Islamic civilization. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| History of Education in Islam, Learning methods, Mathematical Sciences, Religious Sciences, Teaching methods | ||
| مراجع | ||
|
آقازاده، محرم (1384)؛ راهنمای روشهای نوین تدریس (برپایه پژوهشهای مغزمحور، ساختگرایی، یادگیری از طریق همیاری، فراشناخت و ...)، تهران: آییژ.
ابن‌ابی‌اصیبعه، احمدبنقاسم (2001م)؛ عیون الانباء فی طبقات الأطباء، مصحح عامر نجار، قاهره: الهیئة المصریة العامةللکتاب.
ابناکفانی، محمدبنابراهیم (1990م)؛ إرشاد القاصد إلی أسنی المقاصد فی أنواع العلوم، مصحح عبدالمنعم محمد عمر و محمدحلمی عبدالرحمن، قاهره: دارالفکر العربی.
ابنبشکوال، خلفبنعبدالملک و غرناطی، احمدبنابراهیم و ابنابار، محمدبنعبدالله؛ الصلة مع التکملة و صلة الصلة، لبنان: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 1429 ق.
ابنخلدون، عبدالرحمنبنمحمد (1988م/ 1408 ق)؛ تاریخ إبنخلدون، مصحح سهیل زکار و خلیل شحادة، بیروت: دارالفکر.
ابنخلکان، احمدبنمحمد (بیتا)؛ وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، مصحح احسان عباس، بیروت: دارالفکر.
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1405ق)؛ الشفاء المنطق، مصحح احمد فؤاد اهوانی و ابراهیم بیومی مدکور و طه حسین و دیگران، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ابنعراق، ابونصر منصور (1418ق/ 1998م)؛ رسائل ابی نصر منصوربنعلیبنعراق الی بیرونی، مصحح فؤاد سزگین، فرانکفورت: جامعة فرانکفورت: معهد تاریخ العلوم العربیة و الإسلامیة.
ابنفرضی، عبداللهبنمحمد (1408ق)؛ تاریخ العلما و الرواة العلم بالأندلس، مصحح عزت عطار حسینی، قاهره: مکتبة الخانجی.
ابنندیم، محمدبناسحاق (1430ق)؛ الفهرست للندیم، مصحح ایمن فژاد سید، لندن: مؤسسة الفرقان للتراث الإسلامی.
ابنوحشیه، ابوبکر احمدبنویس؛ نسخه خطی اسرار الفلک، تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی: کدنسخه 2/ 1912.
ابنهیثم، حسنبنحسن (1983م/ 1404 ق)؛ کتاب المناظر، کویت: المجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الآداب، قسم التراث العربیه، محقق عبدالحمید صبره.
ابوحیان توحیدی، علیبنمحمد (1929م/ 1347 ق)؛ المقابسات، مصحح حسن سندوبی، مصر: المطبعة الرحمانیة
ابوالوفاء بوزجانی، محمدبنمحمد (بیتا)؛ ترجمه کتاب النجاره (در هندسه عملی)، مترجم و مصحح جعفر آقایانی چاوشی و برنارد ویتراک، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
ابوالوفا بوزجانی، محمدبنمحمد (2010م)؛ مجسطی ابیالوفاء البوزجانی، مصحح موسی علی و رشدی راشد، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
ابوریحان بیرونی، محمدبناحمد (1389)؛ استیعاب الوجوه الممکنة فی صنعة الأصطرلاب، مصحح حسن حسنزاده آملی و محمد جوادی حسینی، مشهد: آستان قدس رضوی: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ابومعشر بلخی، جعفربنمحمد؛ نسخه خطی مذاکرات ابیمعشر البلخی، تهران: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، شماره نسخه: 3/ 466 (کاتب نصیربنیحیی منجم لارندی، 760 ق).
بلوی، عبداللهبنمحمد (بیتا)، سیره احمدبنطولون، مصحح محمد کردعلی، قاهره: مکتبة الثقافیة الدینیه.
بنوموسی، احمدبنموسی (1981م)؛ کتاب الحیل، مصحح احمد یوسف حسن، محمدعلی خیاطه، مصطفی تعمری، حلب: جامعه حلب: معهد التراث العلمی العربی.
بهایی، بهاءالدین محمدبنعزالدین حسین؛ نسخه خطی الکریة، قم: کتابخانه عمومی آیتالله گلپایگانی، شماره نسخه: 2/ 3854- 184 / 19.
بیگ باباپور، یوسف (1394)؛ کتابشناسی دستنوشتههای نجوم و علوم وابسته (موجود در کتابخانههای ایران و برخی از کشورها)، تهران: ارمغان تاریخ.
بیهقی، علیبنزید (1390)؛ تتمة صوان الحکمة، مصحح محمد شفیع، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران، موسسه مطالعات پزشکی طب اسلامی و مکمل.
پناهی، غلامحسین و یحیی قاعدی و سعید ضرغامی و محمدحسین عبداللهی (1396)؛ «تبیین فلسفه یادگیری با تأکید بر نظریه یادگیری وینچ»، پژوهشی در نظامهای آموزشی، شماره 36.
توبی، ایهاف؛ خاستگاه نخست علم جدید اسلام، چین و غرب (1384)، مترجم حمید تقویپور، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه انسانی.
حقوردی، مجید و زهرا گویا (1398)؛ «تأثیر استفاده از راهبرد رسم شکل در حل مسائل کلامی ریاضی»، نظریه و عمل در برنامه درسی، سال هفتم، شماره 140..
حلوانی، حسینبنمحمد (1408ق)؛ نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم، مدرسة الإمام المهدی.
خوارزمی، محمدبناحمدبنیوسف کاتب (1362)؛ مفاتیحالعلوم، ترجمه حسین خدیوجم، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
دهخدا، علیاکبر و جعفر شهیدی و ایرج مهرکی و دیگران (1385-1390)؛ لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ.
رازی، شهمردانبنابیالخیر (1362)؛ نزهتنامه علائی، مصحح فرهنگ جهانپور، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زرنوجی، برهانالاسلام (1425ق/ 2004م)؛ تعلیم المتعلم طریق التعلم، خرطوم: الدار السودانیة للکتب.
سبکی، عبدالوهاببنعلی (1986م/ 1407ق)؛ معیدالنعم و مبید النقم، بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیة.
سجزی، ابوسعیداحمدبنعبدالجلیل (1375)؛ رساله سجزی در روشهای حل مسائل هندسی، مصحح یان پیتر هوخندایک، مترجم محمد باقری، تهران: انتشارات فاطمی.
سجزی، ابوسعیداحمدبنعبدالجلیل (2000م)؛ مجموعه من رسائل الهندسیة، چاپ عکسی نسخه استانبول 1191، به کوشش فؤاد سزگین و با مقدمه یان پیتر هوخندایک، فرانکفورت.
سمعانی، عبدالکریمبنمحمد (1382-1402 ق)؛ الانساب، مصحح عبدالرحمن معلمی، هند: حیدرآباد: مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة،
شعیری، محمدبنمحمد (بیتا)؛ جامع الأخبار للشعیری، نجف، مطبعة حیدریة.
شهیدثانی، زینالدینبنعلی (1427ق)؛ منیة المرید فی آداب المفید و المستفید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: دفتر انتشارات اسلامی.
صوفی رازی، عبدالرحمنبنعمر (1381)؛ صورالکواکب، ترجمه خواجه نصیرالدین طوسی، به کوشش بهروز مشیری، تهران، ققنوس.
غنیمه، عبدالرحیم (1372)؛ تاریخ دانشگاههای بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فاتحینژاد؛ عنایت و فرامرز حاج منوچهری (1380)؛ مدخل «امالی» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج10، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
قاضی عیاض، عیاضبنموسی (2009)؛ الإلماع إلی معرفة اصول الروایة و تقیید السماع، مصحح احمد فرید مزیدی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
قربانی، ابوالقاسم (1375)؛ زندگینامه ریاضیدانان دوره اسلامی از سده سوم تا یازدهم هجری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
قطبالدین شیرازی، محمودبنمسعود (1369)؛ درة التاج لغرة الدباج، مصحح محمد مشکوه، حکمت.
قفطی، علیبنیوسف (1371)؛ تاریخ الحکما قفطی، ترجمه بهین دارایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کدیور، محسن (1387)؛ «ابنسینا و طبقهبندی حکمت: تحلیل، تحقیق و تصحیح رسالة اقسام الحکمة»، دوفصلنامه جاویدان خرد، 5 (1).
کرجی، ابوبکر محمدبنحسن (1345)؛ استخراج آبهای پنهانی، ترجمه حسین خدیوجم، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
کرمر، جوئل لی (1375)؛ احیای فرهنگی در عصر آل بویه: انسان گرایی در عصر رنسانس اسلامی، مترجم سعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کندی، یعقوببناسحاق، نسخه خطی رساله فی استجابة الدعاء، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی: شماره نسخه: 3/ 5280.
کندی، یعقوببناسحاق، نسخه خطی رساله الی احمدبنمعتصم فی ان العناصر و الجرم الاقصی کریه الشکل، تهران، دانشگاه تهران، شماره نسخه 48/ 437 فیلم.
گیاهی یزدی، حمیدرضا و نسرین سراجیپور (1393)؛ «ثابتبنقره: ابوالحسن»، دانشنامه جهان اسلام، ج9.
محقق، مهدی و سیدحسین نصر (1352)؛ الاسئله و الاجوبه: پرسشهای ابوریحان بیرونی و پاسخهای ابنسینا: بانضمام پاسخهای دوباره ابوریحان و دفاع ابوسعید معصومی از ابنسینا، تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی، چاپخانه دانشگاه تهران.
مشکوة، محمد (1324)؛ «آداب البحث»، سالنامه پارس، تهران.
نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد؛ نسخه خطی تحریرات، تهران: کتابخانه مجلس شورا، شماره نسخه: 10-6839.
نووی، یحییبنشرف (1406ق/ 1986م)؛ التقریب و التیسیر لمعرفة سنن البشیر النذیر فی أصول الحدیث، مصحح عبدالله عمر بارودی، بیروت: دارالجنان.
هرقل یونانی، نسخه خطی رساله الدوائر و الدوالیب، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، شماره نسخه 2/ 13847. (کاتب ابوالقاسم خراسانی، 1277ق.)
یاقوت حموی، یاقوتبنعبدالله (1993م)؛ معجم الادباء، مصحح احسان عباس، دارالغرب الاسلامی، بیروت.
Brentjes, Sonja (2014): “Teaching the Mathematical Sciences in Islamic Societies Eighth–Seventeenth Centuries.” In Handbook on the History of Mathematics Education, edited by A. Karp and G. Schubring, 85–108. New York: Springer. Brentjes, Sonja (2015): “Abu Nasr Mansur b. 'Ali b. ‘Iraq (lived circa 950-1036) and Abu l-Rayhan alBiruni (lived from 973-after 1050) as students, teachers, and companions”, Models & Optimisation and Mathematical Analysis Journal Vol.03 Issue 01. Brentjes, Sonja (2020); ‘’Teaching Mathematical and Astronomical Knowledge in Classical and Post-Classical Islamicate Societies’’ in Knowledge and Education in Classical Islam ,Volume1: Editorial Board Hinrich Biesterfeldt, Sebastian Günther , Brill, Leiden: Boston . Brentjes, Sonja (2018): Teaching And Learning The Sciences In Islamicate Societies (800-1700 ), Brepols Publishers n.v., Turnhout, Belgium. Glick, Thomas (2005)”al- Biruni in Medieval Science, Technology, and Medicne. An Encyclopedia”, Steven J. Livesey, and Faith Wallis, New York and Milton Park: Francis and Taylor Group. Makdisi, George (1981) ; The Rise of Colleges (Institutions Of Learning in islam and the west), Ediburgh University press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 106 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 65 |
||